Thursday, May 31, 2012
Mυστικό σχέδιο της λέσχης Μπίλντερμπεργκ για διάσωση του ευρώ
Η Λέσχη Bilderberg δείχνει να έχει τρομοκρατηθεί για την πιθανότητα της εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη και την συνακόλουθη εντυπωσιακή οικονομική της ανάκαμψη, πράγμα που θα δώσει το παράδειγμα και σε άλλες χώρες να κάνουν ακριβώς το ίδιο.
Μια τέτοια έκβαση είναι βέβαιο ότι θα απειλήσει το ενιαίο νόμισμα της ευρωζώνης και, το σημαντικότερο, το όλο σχέδιο για την....
Πηγή: http://pkampas.blogspot.com/
40.000 τα θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης στην Ελλάδα
40.000 γυναίκες και παιδιά ηλικίας 12 – 25 ετών, είναι τα θύματα που έχουν πέσει στα πλοκάμια της εμπορίας λευκής σαρκός στη χώρα μας.
Τα σοκαριστικά στοιχεία φέρνει στο φως η διεθνής οργάνωση Α21 Campaign, σε έκθεσή της, όπου αναφέρεται ότι η Ελλάδα, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, είναι χώρα προορισμού και διέλευσης για γυναίκες και παιδιά θύματα.
Αίσθηση προκαλεί το γεγονός ότι από τους 40.000 αυτούς ανθρώπους μόνο οι 100 αναγνωρίζονται ως θύματα το χρόνο.
Οι περισσότεροι από αυτούς κατάγονται από την Ανατολική Ευρώπη, τη Ρωσία, και την Αφρική.
Ένα ακόμη στοιχείο που σοκάρει αφορά τους διακινητές των θυμάτων, καθώς μόλις 27 έχουν καταδικαστεί για τις κτηνώδεις ενέργειές τους, από τους 246 που έχουν συλληφθεί.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, τα θύματα της πορνείας υπολογίζονται στα 27 εκατ., λαμβάνοντας υπόψη και το γεγονός ότι η καταμέτρηση των ανθρώπων αυτών δεν μπορεί να θεωρηθεί ακριβής.
Πρόκειται για τον μεγαλύτερο αριθμό «δούλων» ανθρώπων στην Ιστορία. Το 99% των θυμάτων δεν διασώζεται ποτέ.
ΠΗΓΗ: 24h.gr
Τα σοκαριστικά στοιχεία φέρνει στο φως η διεθνής οργάνωση Α21 Campaign, σε έκθεσή της, όπου αναφέρεται ότι η Ελλάδα, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, είναι χώρα προορισμού και διέλευσης για γυναίκες και παιδιά θύματα.
Αίσθηση προκαλεί το γεγονός ότι από τους 40.000 αυτούς ανθρώπους μόνο οι 100 αναγνωρίζονται ως θύματα το χρόνο.
Οι περισσότεροι από αυτούς κατάγονται από την Ανατολική Ευρώπη, τη Ρωσία, και την Αφρική.
Ένα ακόμη στοιχείο που σοκάρει αφορά τους διακινητές των θυμάτων, καθώς μόλις 27 έχουν καταδικαστεί για τις κτηνώδεις ενέργειές τους, από τους 246 που έχουν συλληφθεί.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, τα θύματα της πορνείας υπολογίζονται στα 27 εκατ., λαμβάνοντας υπόψη και το γεγονός ότι η καταμέτρηση των ανθρώπων αυτών δεν μπορεί να θεωρηθεί ακριβής.
Πρόκειται για τον μεγαλύτερο αριθμό «δούλων» ανθρώπων στην Ιστορία. Το 99% των θυμάτων δεν διασώζεται ποτέ.
ΠΗΓΗ: 24h.gr
Πηγή: http://greekznews.blogspot.com/
«Ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να συμμετέχει στην κυβέρνηση μετά τις εκλογές της 17ης Ιουνίου»
Υπέρ της συμμετοχής στην κυβέρνηση που θα προκύψει από τις εκλογές της 17ης Ιουνίου, του ΣΥΡΙΖΑ, «ο οποίος πρέπει να συμβάλει στη σταθεροποίηση της Ελλάδας» τάσσεται ο πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Ομάδας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Χάνες Σβόμπο ντα, ανακοινώνοντας, μάλιστα, πως το κόμμα του Αλέξη Τσίπρα θα έχει την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας.
Μιλώντας σε ανοικτή συζήτηση στη δημόσια Αυστριακή Ραδιοφωνία, με τον αρχηγό της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του γερμανικού κόμματος της Αριστεράς, Γκρέγκορ Γκίζι, ο Αυστριακός ευρωβουλευτής Χ. Σβόμποντα τόνισε πως είναι σημαντικό ο Αλέξης Τσίπρας να συμμετάσχει και να αναλάβει κυβερνητικές ευθύνες στην επόμενη ελληνική κυβέρνηση.
Ο πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Ομάδας στο Ευρωκοινοβούλιο ζήτησε να υπάρξει μια πολιτική λύση για την ελληνική κρίση χρέους, επισημαίνοντας πως «εάν θέλουμε να σωθεί η Ελλάδα, τότε θα πρέπει να πούμε στον κ. Τσίπρα, ότι τώρα θα υπάρξει διαπραγμάτευση».
Όπως είπε, οι Σοσιαλδημοκράτες της Ευρώπης ζητούν κοινωνικά ισορροπημένα μέτρα λιτότητας στην Ελλάδα, όπου βέβαια ο δημόσιος τομέας θα πρέπει να μικρύνει και να γίνει αποτελεσματικότερος, ενώ θεωρεί πως, μετά τις εκλογές, ο κ. Τσίπρας θα είναι διαλλακτικότερος.
Ο ίδιος, κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Αθήνα, συναντήθηκε με συμβούλους του ΣΥΡΙΖΑ, από τους οποίους διατυπώθηκαν ρεαλιστικότερες προσδοκίες, ενώ ελπίζει ότι μπορεί να επιτευχθεί συμφωνία και η Ευρωπαϊκή Σοσιαλδημοκρατία θα τον υποστηρίξει.
ΠΗΓΗ: 24h.gr
Μιλώντας σε ανοικτή συζήτηση στη δημόσια Αυστριακή Ραδιοφωνία, με τον αρχηγό της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του γερμανικού κόμματος της Αριστεράς, Γκρέγκορ Γκίζι, ο Αυστριακός ευρωβουλευτής Χ. Σβόμποντα τόνισε πως είναι σημαντικό ο Αλέξης Τσίπρας να συμμετάσχει και να αναλάβει κυβερνητικές ευθύνες στην επόμενη ελληνική κυβέρνηση.
Ο πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Ομάδας στο Ευρωκοινοβούλιο ζήτησε να υπάρξει μια πολιτική λύση για την ελληνική κρίση χρέους, επισημαίνοντας πως «εάν θέλουμε να σωθεί η Ελλάδα, τότε θα πρέπει να πούμε στον κ. Τσίπρα, ότι τώρα θα υπάρξει διαπραγμάτευση».
Όπως είπε, οι Σοσιαλδημοκράτες της Ευρώπης ζητούν κοινωνικά ισορροπημένα μέτρα λιτότητας στην Ελλάδα, όπου βέβαια ο δημόσιος τομέας θα πρέπει να μικρύνει και να γίνει αποτελεσματικότερος, ενώ θεωρεί πως, μετά τις εκλογές, ο κ. Τσίπρας θα είναι διαλλακτικότερος.
Ο ίδιος, κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Αθήνα, συναντήθηκε με συμβούλους του ΣΥΡΙΖΑ, από τους οποίους διατυπώθηκαν ρεαλιστικότερες προσδοκίες, ενώ ελπίζει ότι μπορεί να επιτευχθεί συμφωνία και η Ευρωπαϊκή Σοσιαλδημοκρατία θα τον υποστηρίξει.
ΠΗΓΗ: 24h.gr
Πηγή: http://greekznews.blogspot.com/
Τραγωδία στις Φιλιππίνες
Φονική πυρκαγιά ξέσπασε σήμερα στην πόλη Μακάρι των Φιλλιπίνων, με αποτέλεσμα δύο άνθρωποι να απανθρακωθούν και άλλοι δύο να αγνοούνται μέχρι αυτή την ώρα.
Η φωτιά προκλήθηκε πιθανότατα από βραχυκύκλωμα . Ακολούθησε μια μεγάλη έκρηξη και ολόκληρο τετράγωνο τυλίχτηκε στις φλόγες.
Δύο άνθρωποι έχασαν την ζωή τους στην πυρκαγιά ενώ ένα ζευγάρι ηλικιωμένων αγνοείται, όπως αναφέρει το real.gr
Δεκάδες άνθρωποι , περισσότερες από 75 οικογένειες , έμειναν άστεγοι και έχασαν τα πάντα, καθώς η πυρκαγιά κατέκαψε την παραγκούπολη.
Οι θάνατοι από πυρκαγιές είναι συχνό φαινόμενο στις Φιλλιπίνες. Στις 9 Μαΐου, 11 εργαζόμενοι που κοιμούνταν μέσα σε ένα μεγάλο κατάστημα της πόλης Μπουτουάν στις νότιες Φιλιππίνες έχασαν τη ζωή τους από φωτιά που τύλιξε το κτίριο.
tsantiri.gr
Η φωτιά προκλήθηκε πιθανότατα από βραχυκύκλωμα . Ακολούθησε μια μεγάλη έκρηξη και ολόκληρο τετράγωνο τυλίχτηκε στις φλόγες.
Δύο άνθρωποι έχασαν την ζωή τους στην πυρκαγιά ενώ ένα ζευγάρι ηλικιωμένων αγνοείται, όπως αναφέρει το real.gr
Δεκάδες άνθρωποι , περισσότερες από 75 οικογένειες , έμειναν άστεγοι και έχασαν τα πάντα, καθώς η πυρκαγιά κατέκαψε την παραγκούπολη.
Οι θάνατοι από πυρκαγιές είναι συχνό φαινόμενο στις Φιλλιπίνες. Στις 9 Μαΐου, 11 εργαζόμενοι που κοιμούνταν μέσα σε ένα μεγάλο κατάστημα της πόλης Μπουτουάν στις νότιες Φιλιππίνες έχασαν τη ζωή τους από φωτιά που τύλιξε το κτίριο.
tsantiri.gr
Πηγή: http://greekznews.blogspot.com/
Ληστεία με βαριοπούλες σε κοσμηματοπωλείο
Στο μάτι έβαλαν στις 04.00 τα ξημερώματα της Τετάρτης, άγνωστοι δράστες ένα κοσμηματοπωλείο που βρίσκεται στον κεντρικό παραλιακό δρόμο των Καμμένων Βούρλων στην οδό Γερασίμου Βασιλειάδη.
Σύμφωνα με...
το LamiaReport, οι δράστες ήταν 3 με κουκούλες. Αρχικά έκοψαν το λουκέτο από τα ρολά και στη συνέχεια με βαριοπούλα έσπασαν την τζαμαρία της εισόδου και τις εσωτερικές βιτρίνες.
Οι δράστες δεν έδειξαν να ενοχλούνται ιδιαίτερα από τον συναγερμό που χτυπούσε. Άδειασαν τις βιτρίνες με τα χρυσαφικά και στη συνέχεια επιβιβάστηκαν σε ένα μαύρο αυτοκίνητο και εξαφανίστηκαν μέσα στο σκοτάδι.
Οι πληροφορίες κάνουν λόγο για κλοπιμαία αξίας 40.000 ευρώ, ενώ οι δράστες μέχρι στιγμής παραμένουν ασύλληπτοι.
Σύμφωνα με...
το LamiaReport, οι δράστες ήταν 3 με κουκούλες. Αρχικά έκοψαν το λουκέτο από τα ρολά και στη συνέχεια με βαριοπούλα έσπασαν την τζαμαρία της εισόδου και τις εσωτερικές βιτρίνες.
Οι δράστες δεν έδειξαν να ενοχλούνται ιδιαίτερα από τον συναγερμό που χτυπούσε. Άδειασαν τις βιτρίνες με τα χρυσαφικά και στη συνέχεια επιβιβάστηκαν σε ένα μαύρο αυτοκίνητο και εξαφανίστηκαν μέσα στο σκοτάδι.
Οι πληροφορίες κάνουν λόγο για κλοπιμαία αξίας 40.000 ευρώ, ενώ οι δράστες μέχρι στιγμής παραμένουν ασύλληπτοι.
Πηγή: http://www.eglimatikotita.gr/
Παπανδρέου: «Ο Τσίπρας φταίει που δεν έχουμε κυβέρνηση»[Βίντεο]
«Κάποιοι ψάχνουν αποδιοπομπαίους τράγους αλλά δεν είναι οι Έλληνες το πρόβλημα. Θα ήταν πολύ «βολικό» αν ήμασταν» είπε στο CNN ο πρώην πρωθυπουργός, στρέφοντας τα πυρά του και κατά του ΣΥΡΙΖΑ...
Ο Γιώργος Παπανδρέου ήταν καλεσμένος στην εκπομπή της Κριστιάν Αμανπούρ στο CNN Intenational και κατηγόρησε τον ΣΥΡΙΖΑ ως υπεύθυνο για το μη σχηματισμό κυβέρνησης μετά τις εκλογές της 6ης Μαΐου.
Όταν ρωτήθηκε αν θα ήταν καλό να επιτύχει ο επικεφαλής του ΣΥ.ΡΙΖ.Α μια κυβέρνηση συνασπισμού ή αυτοδυναμία, ο κ. Παπανδρέου είπε ότι θα ευχόταν ήδη να είχε προκύψει κυβέρνηση από την προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση και υποστήριξε ότι το κόμμα του κ. Τσίπρα είναι υπεύθυνο για το γεγονός ότι δεν σχηματίστηκε κυβέρνηση. «Συνεπώς αυτό δεν ήταν προφανώς και η πιο αξιόπιστη κίνηση», συμπλήρωσε.
Και πρόσθεσε την ελπίδα ότι τώρα θα σχηματιστεί κυβέρνηση και πως όλοι θα συνειδητοποιήσουν ποιες είναι οι πραγματικές παράμετροι και προκλήσεις.
Φυσικά δε θα μπορούσε να λείψει και η αναφορά στις πρόσφατες δηλώσεις της γενικής διευθύντριας του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ πως οι Έλληνες δε θέλουν να πληρώνουν φόρους και αυτό είναι το πρόβλημα της Ελλάδας. «Πολλοί κάνουν υποδείξεις, ηθικολογούν και αναζητούν αποδιοπομπαίους τράγους, λέγοντας: «Εσείς οι Έλληνες είστε το πρόβλημα». Θα έλεγα ότι εμείς οι Έλληνες έχουμε ένα πρόβλημα, δεν είμαστε το πρόβλημα.
Θα ήταν πολύ «βολικό» αν ήμασταν εμείς το πρόβλημα: Διώχνεις την Ελλάδα, όλα είναι εντάξει. Αλλά τι συνέβη στην Ισπανία, στην Πορτογαλία, στην Ιταλία, σε ολόκληρη την Ευρωζώνη;», είπε ο κ Παπανδρέου. «Χρειαζόμαστε περισσότερη συνεργασία και λιγότερες απλουστεύσεις και προκαταλήψεις για το τι πρέπει να γίνει», πρόσθεσε.
«Οι Έλληνες δεν θέλουν να βγουν από το ευρώ και ο ελληνικός λαός έχει αποδείξει ήδη ότι έκανε τεράστιες θυσίες για να παραμείνει στην Ευρωζώνη», τόνισε ο πρώην πρωθυπουργός και ζήτησε κι από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους να αποφασίσουν τι θέλουν να κάνουν με το ευρώ, συμπληρώνοντας ότι χρειάζεται βαθύτερη ολοκλήρωση, είτε πρόκειται για ευρωομόλογο είτε για κάτι άλλο, καθώς επίσης και ανάπτυξη, καθώς βρισκόμαστε σε ύφεση.
Ο Γιώργος Παπανδρέου ήταν καλεσμένος στην εκπομπή της Κριστιάν Αμανπούρ στο CNN Intenational και κατηγόρησε τον ΣΥΡΙΖΑ ως υπεύθυνο για το μη σχηματισμό κυβέρνησης μετά τις εκλογές της 6ης Μαΐου.
Όταν ρωτήθηκε αν θα ήταν καλό να επιτύχει ο επικεφαλής του ΣΥ.ΡΙΖ.Α μια κυβέρνηση συνασπισμού ή αυτοδυναμία, ο κ. Παπανδρέου είπε ότι θα ευχόταν ήδη να είχε προκύψει κυβέρνηση από την προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση και υποστήριξε ότι το κόμμα του κ. Τσίπρα είναι υπεύθυνο για το γεγονός ότι δεν σχηματίστηκε κυβέρνηση. «Συνεπώς αυτό δεν ήταν προφανώς και η πιο αξιόπιστη κίνηση», συμπλήρωσε.
Και πρόσθεσε την ελπίδα ότι τώρα θα σχηματιστεί κυβέρνηση και πως όλοι θα συνειδητοποιήσουν ποιες είναι οι πραγματικές παράμετροι και προκλήσεις.
Φυσικά δε θα μπορούσε να λείψει και η αναφορά στις πρόσφατες δηλώσεις της γενικής διευθύντριας του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ πως οι Έλληνες δε θέλουν να πληρώνουν φόρους και αυτό είναι το πρόβλημα της Ελλάδας. «Πολλοί κάνουν υποδείξεις, ηθικολογούν και αναζητούν αποδιοπομπαίους τράγους, λέγοντας: «Εσείς οι Έλληνες είστε το πρόβλημα». Θα έλεγα ότι εμείς οι Έλληνες έχουμε ένα πρόβλημα, δεν είμαστε το πρόβλημα.
Θα ήταν πολύ «βολικό» αν ήμασταν εμείς το πρόβλημα: Διώχνεις την Ελλάδα, όλα είναι εντάξει. Αλλά τι συνέβη στην Ισπανία, στην Πορτογαλία, στην Ιταλία, σε ολόκληρη την Ευρωζώνη;», είπε ο κ Παπανδρέου. «Χρειαζόμαστε περισσότερη συνεργασία και λιγότερες απλουστεύσεις και προκαταλήψεις για το τι πρέπει να γίνει», πρόσθεσε.
«Οι Έλληνες δεν θέλουν να βγουν από το ευρώ και ο ελληνικός λαός έχει αποδείξει ήδη ότι έκανε τεράστιες θυσίες για να παραμείνει στην Ευρωζώνη», τόνισε ο πρώην πρωθυπουργός και ζήτησε κι από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους να αποφασίσουν τι θέλουν να κάνουν με το ευρώ, συμπληρώνοντας ότι χρειάζεται βαθύτερη ολοκλήρωση, είτε πρόκειται για ευρωομόλογο είτε για κάτι άλλο, καθώς επίσης και ανάπτυξη, καθώς βρισκόμαστε σε ύφεση.
Πηγή: http://www.eglimatikotita.gr/
Οτιδήποτε αντιλαμβανόμαστε είναι ''ψεύτικο'' | Οι λειτουργίες που μας ''κάνουν ανθρώπους''
Η σύγχρονη νευροφυσιολογία μελετώντας τον εγκέφαλο, αποδεικνύει πως οτιδήποτε αντιλαμβανόμαστε είναι ψεύτικο και δεν αντιστοιχεί στα ενεργειακά ερεθίσματα τα οποία λαμβάνουμε. Ο,τι αντιλαμβανόμαστε είναι αποτέλεσμα του dna μας - της δομής του εγκεφάλου μας.
Όπως γνωρίζουμε μέσω της επιστήμης της νευροφυσιολογίας, «μορφές και σχήματα τα οποία εξελίσσονται σε χώρους περισσοτέρων των τριών διαστάσεων, ακόμα και αν περιγράφονται από την Ευκλείδεια Γεωμετρία, δεν είναι δυνατόν να γίνουν αντιληπτά από τις ανθρώπινες αισθήσεις. Όμως, σύμφωνα με τη Θεωρία της Σχετικότητας, το Σύμπαν μας είναι τεσσάρων διαστάσεων και δεν περιγράφεται από την Ευκλείδεια γεωμετρία. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα έπρεπε να αντιλαμβανόμαστε τίποτα μέσα σε αυτό. Τι είναι λοιπόν αυτό που αντιλαμβανόμαστε μέσω των αισθήσε ών μας σαν πραγματικότητα;
Σύμφωνα με τη Θεωρία της Σχετικότητας, η αισθητή συμπαντική πραγματικότητα δεν είναι τίποτα άλλο, παρά «η προβολή (το είδωλο, το καθρέφτισμα) όσων υπάρχουν στο πραγματικό τετραδιάστατο μη Ευκλείδειο και αθέατο Σύμπαν πάνω σε έναν ψεύτικο τρισδιάστατο και Ευκλείδειο χώρο που φτιάχνουν πλαστά οι αισθήσεις μας». Το χώρο αυτό η θεωρία της Σχετικότητας ονομάζει χώρο Minkowski. Τα παράδοξα φαινόμενα της θεωρίας της Σχετικότητας (διαστολές και συστολές του χρόνου, του μήκους, της μάζας κ.λπ.), καθώς και όλες οι περίεργες μετρήσεις, δεν γίνονται μέσ α στο πραγματικό Σύμπαν, άρα δεν το περιγράφουν. Τα σχετικιστικά γεγονότα, οι μορφές και τα σχήματα του κόσμου που μας περιβάλλει, είναι οι προβολές του, οι παραμορφωμένες εικόνες του, πάνω σε έναν ψεύτικο ευκλείδειο χώρο που κατασκευάζει η φυσιολογία μας μέσω του εγκεφάλου μας.
Αντίληψη είναι η διαδικασία μέσω της οποίας επιλέγουμε, προσλαμβάνουμε, οργανώνουμε και αναγνωρίζουμε τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος ώστε να τα συνδέσουμε με νόημα και σημασία. Οταν βλέπουμε ένα ανθισμένο δέντρο δεχόμαστε ηλεκτρομαγνητικά κύματα διαφόρων συχνοτήτων.
Μήπως βλέπουμε αυτά τα κύματα;
Μάλλον όχι. Αντιλαμβανόμαστε όμως μια πανδαισία χρωμάτων. Μήπως βλέπουμε τα μόρια των ουσιών που ξεχύνονται από τα άνθη; Όχι, αντιλαμβανόμαστε όμως τα ενεργητικά και τερψίθυμα αρώματά τους. Δηλαδή οι αντιλήψεις δεν είναι άμεσες καταγραφές του κόσμου, αλλά δημιουργούνται εσωτερικά σύμφωνα με εγγενείς κανόνες και περιορισμούς που επιβάλλονται από τις ικανότητες του νευρικού συστήματος.
Το αισθητηριακό σύστημα της όρασης
Η όραση αντιδρά στο ερέθισμα φως, δηλαδή μια ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία εύρος 10–14 νμ(νανόμετρο) κοσμικές ακτίνες, έως 10-11νμ. Το οπτικό μας σύστημα μετατρέπει το μήκος κύματος του φωτός σε χρώμα. Εύρος ορατού φάσματος 390 – 700 νμ.
Το ανθρώπινο οπτικό σύστημα αποτελείται από δύο οφθαλμούς, διάφορες περιοχές του εγκεφάλου και τις οδούς που τα ενώνουν. Τα βασικά ανατομικά στοιχεία του οφθαλμού είναι: ο κερατοειδής χιτώνας, η κόρη, ο κρυσταλλοειδής φακός και ο αμφιβληστροειδής που περιέχει δύο ειδών υποδοχείς: α) τα ραβδία περίπου 120 εκατομμύρια εξωτερικά ευαίσθητα στο φως, άρα η κίνηση στην περιφέρεια της όρασης ανιχνεύεται γρήγορα. Δεν αναγνωρίζουν τα χρώματα. β) τα κωνία περίπου 6 εκατομμύρια με τα οποία βλέπουμε τα χρώματα διότι υπάρχουν τριών ειδών κωνία. Τα ερ� �θίσματα από τους οπτικούς υποδοχείς περνούν κατά μήκους του οπτικού νεύρου στο οπτικό χίασμα και στη συνέχεια το κάθε ήμισυ του αμφιβληστροειδούς περνά στην αντίθετη πλευρά του εγκεφάλου.
Στο εγκεφαλικό πλοίο υπάρχουν περιοχές που είναι υπεύθυνες για μερικά χαρακτηριστικά των οπτικών πληροφοριών. Οι V1 και V2 ευθύνονται για το χρώμα και τη μορφή, η V4 ευθύνεται για το χρώμα και τον προσανατολισμό. Η V3 είναι υπεύθυνη για τα σχήματα και τις μορφές ενώ η V5 είναι υπεύθυνη για την κίνηση.
Οι νομπελίστες D. Hybel και Th. Wiesel ύστερα από έρευνες σε γάτες και πιθήκους, ανακάλυψαν ότι ορισμένα κύτταρα προοδευτικά εξειδικεύονται ώστε να ανιχνεύουν και να εντοπίζουν τα χαρακτηριστικά των αντικειμένων. Τα κύτταρα ονομάζονται ανιχνευτές χαρακτηριστικών (features detectors). Οι ανιχνευτές χαρακτηριστικών αντιδρούν καλύτερα σε ορισμένα γραμμικά χαρακτηριστικά των οπτικών αντικειμένων, π.χ. συγκεκριμένο προσανατολισμό κατεύθυνσης, στην κίνηση, στο φως, στα περιγράμματα, στις κλίσεις των γραμμών, στις γωνίες, κλπ. Αυτή η πολυσύνθετη λειτ� �υργία των εγκεφαλικών κυττάρων παρέχει τη δυνατότητα στον άνθρωπο να εντοπίζει και να αναλύει τα προσδιοριστικά χαρακτηριστικά των αντικειμένων και να σχηματίζει μια ενιαία και ολοκληρωμένη αντίληψη. Αυτό που παραμένει αδιερεύνητο σε νευροβιολογικό επίπεδο είναι το πρόβλημα της σύνδεσης, δηλαδή πως ο ανθρώπινος εγκέφαλος συνδέει και συναρμολογεί τα επιμέρους δομικά στοιχεία του οπτικού ερεθίσματος για να προκύψει ενιαία, ολοκληρωμένη και ενσυνείδητη αντίληψη (Kandel, 2000).
Στη σύγχρονη Γνωστική Ψυχολογία χρησιμοποιούνται δυο μοντέλα περιγραφής των γνωστικών λειτουργιών που πραγματοποιούνται κατά την επεξεργασία των πληροφοριακών ερεθισμάτων. Η «από κάτω προς τα πάνω» (Bottom-up processing) διαδικασία, κατά την οποία η αντίληψη σχηματίζεται και εξαρτάται από τα πληροφοριακά ερεθίσματα που διεγείρουν τα αισθητήρια όργανα. Η «από πάνω προς τα κάτω» (Top-down processing) διαδικασία κατά την οποία η αντίληψη σχηματίζεται και εξαρτάται από τις γνώσεις που έχουμε καταχωρημένες στη μνήμη μας (Martin 1998, Eysenk & Keane, 2000).
Νευροφυσιολογικές και ψυχοφυσικές έρευνες έχουν δείξει ότι από τη στιγμή της λήψης του οπτικού μηνύματος από την κόρη του ματιού ως το τελικό στάδιο της αντιληπτικής διαδικασίας, μεσολαβεί σημαντική ασυνείδητη διαδικασία. Συμπερασματικά, στην οπτική αντίληψη προσδίδονται υποκειμενικά χαρακτηριστικά.
Το γεγονός του ό,τι αντιλαμβανόμαστε είναι συνέπεια της δομής του εγκεφάλου μας, διαπιστώνεται και από το φαινόμενο της συναισθησίας. Ως συναισθησία περιγράφεται η ιδιοτητα κάποιων ατομων να αντιλαμβάνονται ερεθίσματα που κανονικά ανήκουν σε μια αίσθηση, μέσω κάποιας άλλης. Το πιο κοινο παράδειγμα συναισθησίας είναι η αντιστοίχηση αριθμων με χρωματα. Η διασταύρωση αυτή των αισθήσεων σε άτομα που έχουν πολύ ανεπτυγμένη αυτή την ιδιαιτεροτητα, αποτελεί τον φυσικό τρόπο αντίληψης των πραγμάτων, όπου ένας ήχος έχει χρώμα ή εικονα. Η συν� �ισθησία ομως μπορεί να αντιστοιχεί και στην περιγραφή που δίνει κανείς, της αίσθησης που προκαλεί μια εικονα ή ένας ήχος, μια μυρωδιά ή μια γεύση, βάσει των ιδιοτήτων τους.
Για παράδειγμα περιγράφουμε ένα χρώμα ως 'ζεστό' ή 'ψυχρο', μια μυρωδιά 'γλυκιά', έναν ήχο 'οξύ' ή 'γλυκό', μια γεύση 'απαλή' και μια φωνή 'μεταλλική'. Αυτού του είδους οι περιγραφές συνδέονται με τη χρήση της γλώσσας, είτε γραπτά (εικονα) είτε προφορικά (ήχος).
Καθώς η γλώσσα έχει έντονα συμβολικά χαρακτηριστικά, συνειρμικά, μέσω των λέξεων αποδίδεται ο συμβολικός αυτός χαρακτήρας και στις έννοιες τις οποίες περιγράφουν. Πολλές φορές διαπιστώνεται ότι παρόμοιες περιγραφές χρησιμοποιούνται για την ίδια ιδιότητα απο ένα μεγαλύτερο σύνολο ανθρώπων, στοιχείο που δίνει ίσως και έναν πολιτιστικό χαρακτήρα στο φαινόμενο αυτο. Πολλοί καλλιτέχνες και μουσικοί έχουν δημιουργήσει έργα με έντονα συναισθητικά χαρακτηριστικά. Η συναίσθηση, ως επέκταση της χρήση της γλώσσας, στην αρχιτεκτονική σχετίζ εται με την κατασκευή μιας διήγησης που περιγράφει το χώρο ενός 'σεναρίου' που μπορεί να υποβάλει συγκεκριμένους τρόπους στη χρήση του, ή να προκαλέσει μια αλληλουχία συνειρμών στο χρήστη, εντείνοντας έτσι τη αισθητηριακή βίωση του χώρου. Επίσης η χρήση της μουσικής στην αρχιτεκτονική δίνει μια συναισθητική διάσταση στην πρόσληψή της απο τον δημιουργο αλλά και απο τον χρήστη.
Συμφωνώντας με τον φιλόσοφο John Searle μπορώ να πω ότι το κρίσιμο ερώτημα που τίθεται με αυτό το σύντομο αφιέρωμα είναι: Πώς γίνεται ένας κόσμος που έχει δημιουργηθεί από απλά συστήματα όπως τα άτομα και τα μόρια- να παράγει νοητικές λειτουργίες, οι οποίες περιέχουν ορισμένα χαρακτηριστικά που φαίνεται να είναι ασυμβίβαστα με την υλική υπόστασητου σύμπαντος,χαρακτηριστικά όπως είναι η συνείδηση,η προθετικότητα,ηυποκειμενικότητα,η νοητική αιτιότητα; Με άλλα λόγια, ποια είναι η σχέση του νου του ανθρώπου με το υπόλοιπο σύμπαν;
Πανάρχαιο ερώτημα που αποπειράθηκαν να απαντήσουν όλες οι θρησκείες, οι διάφορες φιλοσοφικές σχολές αλλά και οι επιστήμες, ιδίως ο επιστημονικός εκείνος χώρος που σήμερα ονομάζεται Νευροεπιστήμη.
Στην αρχαία Ελλάδα, ήδη από τον 6ο αιώνα π.Χ. ο προσωκρατικός φιλόσοφος Αλκμαίων υποστήριξε ότι ο εγκέφαλος ήταν το κέντρο των αισθήσεων, της κίνησης και της σκέψης, άποψη που υποστηρίχτηκε τον 4ο αιώνα από τους ιπποκρατικούς συγγραφείς. Στον 2ο αιώνα π.Χ. οι Αλεξανδρινοί ανατόμοι Ηρόφιλος και Ερασίστρατος πραγματοποίησαν συστηματικές μελέτες της ανατομίας του εγκεφάλου και διατύπωσαν υποθέσεις για τον ρόλο που παίζει ο εγκέφαλος στη συμπεριφορά. Αυτή η πορεία φτάνει στην κορυφαία της στιγμή με τον Γαληνό ο οποίος πραγματοποίησε πολλές ανατομικές και λειτουργικές μελέτες του εγκεφάλου.
Ανακόπτεται, όμως, κατά τη διάρκεια των αιώνων της θρησκείας μέχρι τον 16ο αιώνα, όταν αυτή η μεγάλη μορφή, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, στρέφει το ενδιαφέρον του στον εγκέφαλο, ανατέμνονταςόχι βέβαια χωρίς κόστος- εγκεφάλους βοδιού. Εκτοτε, η μελέτη του εγκεφάλου και του νου ήταν μία συνεχής προσπάθεια κατανόησης της φύσης του ανθρώπου με τρόπους διάφορους από αυτούς που πρέσβευαν και πρεσβεύουν στο βασίλειο των δεισιδαιμονιών και των θεών.
Τoν επόμενο αιώνα ο Καρτέσιος διατυπώνει τη θεωρία τού «αλληλεπιδρώντος δυϊσμού». Είναι πέρα από κάθε αμφισβήτηση ότι η διατύπωση της θεωρίας αυτής απελευθέρωσε την επιστήμη από τη θρησκεία περιορίζοντας, έτσι, τον ανορθολογισμό. Από την άλλη όμως πλευρά, η άποψη του Καρτέσιου ότι κάθε ενδιαφέρον χαρακτηριστικό της ανθρώπινης συμπεριφοράς πραγματώνεται από ένα «πνευματικό κάτι», τη νοούσα ουσία, που βρίσκεται έξω από τη μέθοδο και τους κανόνες της επιστημονικής έρευνας, οδήγησε στον περιορισμό της μελέτης του νου στον χώρο της φιλοσ� �φίας.
Ήδη από την εποχή του Καρτέσιου υπήρξαν και διαφορετικές φωνές, όπως αυτή του γιατρού Τhomas Willis. Ο Willis ήταν καθηγητής της Φυσικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Το 1660, μετά την επάνοδο στην εξουσία του Καρόλου Β΄, αρνήθηκε να μετακομίσει στο Λονδίνο και να συμμετάσχει στην ίδρυση της Βασιλικής Ακαδημίας Επιστημών. Η συγκεκριμένη στάση του έδωσε πολύ μεγάλη δύναμη στην Οξφόρδη και έτσι, έναν χρόνο αργότερα, κατάφερε να εγκαταλείψει την υποχρεωτική μέχρι τότε διδασκαλία του Αριστοτέλη και άρχισε να ανατέμνει εγκεφάλους ζώων κα� � νεκρών ανθρώπων. Το 1664 ο Willis δημοσίευσε το περίφημο βιβλίο του «Cerebri Αnatome» («Ανατομία των Εγκεφαλικών Ημισφαιρίων»). Εκεί ο Willis υποστηρίζει ότι η αντίληψη, η μνήμη,η ευφυΐα και όλες οι βουλητικές λειτουργίες διεξάγονται στα εγκεφαλικά ημισφαίρια.
Το «Cerebri Αnatome» διδασκόταν μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, τον αιώνα που τέθηκαν οι βάσεις για τη σύγχρονη νευροεπιστημονική έρευνα. Κατ΄ αρχήν ο Δαρβίνος, υποστηρίζοντας ότι η συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας εξελικτικής διαδικασίας, ιδίως με το βιβλίο του « Τhe expression of the Εmotions in Μan and Αnimals» (1872), έβαλε την ψυχολογία στον χώρο της πειραματικής έρευνας, γεγονός που επισφραγίζεται με την ίδρυση το 1878 του Εργαστηρίου Πειραματικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Ηarvard από τον William James, αδελφό του συγγραφέα Ηenry James. Εχει λεχθεί ότι ο William Jame s είναι ο Καρτέσιος του 20ού αιώνα όχι μόνο διότι απάλλαξε την ψυχολογία από τη φιλοσοφία, αλλά και διότι έθεσε θεμελιώδη ερωτήματα, όπως αυτά που σχετίζονται με τη φύση της συνείδησης. Ερωτήματα, η απάντηση στα οποία αναζητείται τον 21ο αιώνα.
Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα οι Ρierre-Ρaul Βroca και Κarl Wernicke εντοπίζουν, έπειτα από μελέτη του εγκεφάλου ασθενών που έπασχαν από αφασία, δύο περιοχές του λόγου με διαφορετική εντόπιση και διαφορετική λειτουργία. Ο πρώτος διατύπωσε για πρώτη φορά, το 1861, μία από τις βασικές αρχές της εγκεφαλικής λειτουργίας: «Μιλάμε με το αριστερό ημισφαίριο» («Νous parlons avec l΄ hemisph re gauche»). Ο δεύτερος, τοποθετώντας την αρχή της εντοπισμένης λειτουργίας σε ένα συνδεσμολογικό πλαίσιο, εκτιμούσε, σε βιβλίο που εξέδωσε το 1876, ότι διαφορετικά στοιχεία μιας περίπλοκη� � συμπεριφοράς, όπως είναι ο λόγος, υφίστανται επεξεργασία σε διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου που συνδέονται μεταξύ τους. Προώθησε έτσι τα πρώτα στοιχεία για την ιδέα της κατανεμημένης επεξεργασίας, που αποτελεί πλέον κεντρικό σημείο της θεώρησης που έχουμε σήμερα για τη λειτουργία του εγκεφάλου. Την ανατομική βάση αυτής της σύνδεσης των περιοχών του εγκεφάλου θα τη δώσει λίγα χρόνια αργότερα ο Ισπανός ιστολόγος Santiago Ramon Υ Cajal. Ο Cajal δημοσιεύει το 1888 θαυμάσιες ιστολογικές εικόνες του εγκεφάλου, όπως τις έβλεπε στο μικροσκόπιο, κάνο ντας παράλληλα την εξής παρατήρηση: « Η μόνη άποψη που βρίσκεται σε αρμονία με τα δεδομένα μου είναι ότι τα νευρικά κύτταρα είναι ανεξάρτητα το ένα από το άλλο και ότι η επέκταση της νευρικής δράσης γίνεται με επαφές στο επίπεδο ορισμένων συσκευών ή διατάξεων σύνδεσης». Οι δομές αυτές που χωρίζουν και παράλληλα συνδέουν τα νευρικά κύτταρα θα ονομασθούν «συνάψεις» από έναν από τους θεμελιωτές της σύγχρονης νευροφυσιολογίας, τον Charles Sherrington.
Σήμερα κανείς, ίσως, δεν αμφιβάλλει για την ύπαρξη των συνάψεων, οι δε γνώσεις μας για τη λειτουργία τους είναι εντυπωσιακές. Εκείνα τα χρόνια όμως, και για περίπου μισόν αιώνα, η διαμάχη για το αν υπάρχουν ή όχι συνάψεις ήταν πολύ έντονη. Παρ΄ όλον ότι και η συναπτική και η θεωρία εντοπισμού των λειτουργιών του εγκεφάλου επιβεβαιώνονταν συνεχώς από νέα δεδομένα, εντούτοις και οι δύο δέχθηκαν έντονη πολεμική. Ο ανορθολογισμός έχει πάντα τους τρόπους του να διεισδύει ακόμη και στον χώρο της επιστήμης.
Ωστόσο, παρά τις όποιες αντιφάσεις, το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα χαρακτηρίζεται η εξαιρετική ανάπτυξη των επιστημών του νευρικού συστήματος και των γνώσεων για τη λειτουργία του εγκεφάλου,όπως επίσης και η ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών λειτουργικής απεικόνισης του εγκεφάλου,έδωσαν τη δυνατότητα να τεθούν (ή να ξανατεθούν) επί τάπητος από την αρχή μιας διαδικασίας, η οποία στον επόμενο αιώνα γίνεται εκρηκτική. Μεγάλος αριθμός επιστημών ασχολείται με τη λειτουργία των νευρικών κυττάρων, την μεταξύ τους επικοινωνία, τη λειτουργία του � �γκεφάλου και της συμπεριφοράς, των λειτουργιών του νου, των ψυχικών λειτουργιών. Αναφέρω μερικές από αυτές: νευροφυσιολογία, νευροχημεία, νευροφαρμακολογία, μοριακή και κυτταρική βιολογία, νευρολογία, ψυχιατρική, ψυχολογία, ψυχανάλυση, ηθολογία, επιστήμη των υπολογιστών, γλωσσολογία, επιστήμες της εκπαίδευσης κ.λπ. Η κατανόηση της λειτουργίας των συνάψεων και η ανακάλυψη των νευροδιαβιβαστικών ουσιών, που αποτελούν το μέσον επικοινωνίας των νευρικών κυττάρων στο επίπεδο της σύναψης, έδωσε τη δυνατότητα να κατανοήσουμε βασικά χαρακ τηριστικά της λειτουργίας του φυσιολογικού και του πάσχοντος εγκεφάλου. Τούτο έχει ως συνέπεια τη δημιουργία όλο και καλύτερων φαρμάκων για την αντιμετώπιση των ψυχικών και νευρολογικών παθήσεων. Η απο-ασυλοποίηση των ψυχικά πασχόντων δεν θα ήταν δυνατόν να επιτευχθεί χωρίς τη βοήθεια των ψυχοφαρμάκων.
Ειδικά, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, η εξαιρετική ανάπτυξη των επιστημών του νευρικού συστήματος και των γνώσεων για τη λειτουργία του εγκεφάλου, όπως επίσης και η ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών λειτουργικής απεικόνισης του εγκεφάλου, έδωσαν τη δυνατότητα να τεθούν (ή να ξανατεθούν) επί τάπητος ερωτήματα τα οποία πριν από λίγα χρόνια δεν ήταν δυνατόν να συζητηθούν. Οπως πώς δημιουργούνται τα συναισθήματα, τι είναι η συνείδηση, ποια είναι η νευροβιολογική βάση της δημιουργικότητας κ.λπ. Δηλαδή δίνεται η δυνατότητα να διερευνηθούν όλε� � εκείνες οι λειτουργίες που μας «κάνουν ανθρώπους» και οδήγησαν στη δημιουργία του πολιτισμού. Οι νευροεπιστήμονες που συμμετέχουν σε αυτό το σύντομο αφιέρωμα θα μας δώσουν τη δική τους άποψη για αυτή την περιπέτεια του ανθρώπινου νου.
Πέντε ειδικοί απαντούν σε τρία κρίσιμα ερωτήματα
Η ταχύτατη πρόοδος στις επιστήμες του εγκεφάλου εμπνέει αισιοδοξία
1. Ποιο είναι το κεντρικό ερώτημα που προσπαθείτε να προσεγγίσετε με την έρευνά σας;
2. Ποιες είναι, κατά τη γνώμη σας, οι πλέον ενδιαφέρουσες ανακαλύψεις που έχουν προέλθει από την έρευνα για τον εγκέφαλο τα τελευταία 20 χρόνια; Αν θα θέλατε να μπείτε στην περιπέτεια της πρόβλεψης, ποιες είναι οι πλέον ενδιαφέρουσες ανακαλύψεις που θα προσδοκούσατε να προέλθουν από τη νευροεπιστημονική έρευνα τα επόμενα 30 χρόνια;
3. Υπάρχουν, κατά τη γνώμη σας, ευρήματα τα οποία έχουν προκύψει από τον χώρο των νευροεπιστημών τα οποία συγκρούονται με τη διαισθητική αντίληψη που έχουμε για τη φύση του ανθρώπου, τον νου, τον τρόπο σκέψης, τα συναισθήματα;
Lloyd Greene, Καθηγητής Παθολογίας και Κυτταρολογίας στο Columbia University, Νεα Υόρκη
1. Η έρευνά μας επιχειρεί να απαντήσει σε δύο κυρίως ερωτήσεις: Πρώτον, ποια είναι τα χημικά μηνύματα και οι μηχανισμοί που ρυθμίζουν τη διαφοροποίηση των πολλαπλασιαζόμενων πρόδρομων κυττάρων σε νευρικά κύτταρα; Δεύτερον, ποιοι είναι οι μηχανισμοί που κατευθύνουν τον θάνατο νευρικών κυττάρων που επέρχεται φυσιολογικά κατά την ανάπτυξη, καθώς επίσης και τον κυτταρικό θάνατο κατά τις διάφορες παθολογικές καταστάσεις, όπως είναι τα εκφυλιστικά νοσήματα, τα εγκεφαλικά επεισόδια και οι τραυματισμοί του εγκεφάλου; Τελικός στόχος είναι η ανακάλυψη θεραπευτικών μεθόδων για την αποφυγή της εκφύλισης των νευρικών κυττάρων σε παθολογικές καταστάσεις.
2. Κατά τη γνώμη μου, στις πρόσφατες σημαντικές ανακαλύψεις περιλαμβάνονται: α) Η κατανόηση, σε ένα πρώτο επίπεδο, της μοριακής βάσης των πλαστικών αλλαγών που υφίσταται ο εγκέφαλος και των μηχανισμών της μνήμης. β) Ο εντοπισμός γενετικών μεταλλάξεων που προκαλούν εκφυλιστικές νόσους του εγκεφάλου. γ) Η ανάπτυξη της τεχνολογίας που μας επιτρέπει να μελετάμε τη λειτουργία του εγκεφάλου σε πραγματικό χρόνο και ενώ επιτελεί συγκεκριμένες λειτουργίες (brain imaging) και οι πληροφορίες που προέκυψαν από τη χρήση αυτών των τεχνικών. δ) Η ανακάλυψη ό τι νέα νευρικά κύτταρα είναι δυνατόν να δημιουργηθούν και στον εγκέφαλο του ενηλίκου. ε) Η κατανόηση των μηχανισμών που ελέγχουν τις συνδέσεις μεταξύ των νευρικών κυττάρων κατά την ανάπτυξη του εγκεφάλου. στ) Η κατ΄ αρχήν εντόπιση γονιδίων τα οποία παίζουν σημαντικό ρόλο στις εξελικτικές διαδικασίες που οδήγησαν στη δημιουργία του εγκεφάλου του ανθρώπου και στην ανάδυση της ομιλίας. ζ) Η ανακάλυψη ότι η τοπική σύνθεση πρωτεϊνών στις αποφυάδες των νευρικών κυττάρων παίζει κύριο λειτουργικό ρόλο. η) Η ανακάλυψη των μοριακών φαινομένων που σχετίζονται με τη μετάδοση της νευρικής πληροφορίας.
Οι ανακαλύψεις που μπορεί να συμβούν τα επόμενα 30 χρόνια είναι δυνατόν να περιλαμβάνουν: α) Την καλύτερη κατανόηση των μηχανισμών εναπόθεσης και ανάκλησης της μνήμης. β) Την εις βάθος κατανόηση της φύσης της συνείδησης. γ) Την ανακάλυψη της μοριακής βάσης των ψυχιατρικών νόσων και την ανάπτυξη νέων τρόπων θεραπείας τους. δ) Την ανάπτυξη αποτελεσματικών τρόπων ρύθμισης της έκφρασης γονιδίων στον εγκέφαλο που θα δώσουν τη δυνατότητα της γονιδιακής αντιμετώπισης πολλών νόσων του εγκεφάλου. ε) Το σπάσιμο του κώδικα που ελέγχει τη δημιουργ� �α των διαφόρων μορφών νευρικών κυττάρων και καθορίζει την εξειδίκευση των συνάψεων μεταξύ των νευρικών κυττάρων. στ) Τον εντοπισμό των εξελικτικών αλλαγών στα γονίδια που καθορίζουν τα ειδικά χαρακτηριστικά της φύσης του ανθρώπου, όπως είναι ο λόγος, η θρησκεία, ο πολιτισμός.
3. Νομίζω πως μία από τις μεγαλύτερες εκπλήξεις είναι η ανακάλυψη ότι ένα μεγάλο ποσοστό των μορίων που συμμετέχουν στη δημιουργία και στη λειτουργία του εγκεφάλου είναι συντηρημένα κατά την εξέλιξη και ότι οι ομόλογες μορφές τους υπάρχουν ακόμη και στα ασπόνδυλα ζώα. Επίσης, ένα άλλο απροσδόκητο εύρημα είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος της εγκεφαλικής μας δραστηριότητας δεν βρίσκεται κάτω από τον συνειδητό έλεγχό μας.
Leo Chalupa, Καθηγητής Οφθαλμολογίας και Νευροβιολογίας στο University of California, Davis, ΗΠΑ
1. Προσπαθούμε να εντοπίσουμε τους παράγοντες που ελέγχουν τη νευρωνική εξειδίκευση. Δηλαδή, να κατανοήσουμε πώς οι νευρώνες αποκτούν την τελική τους δομή, λειτουργία και κυρίως συνδεσμολογία. Πολλά εργαστήρια στον κόσμο μελετούν αυτό το ζήτημα και όλα χρησιμοποιούν κάποιο συγκεκριμένο μοντέλο και εστιάζονται σε συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου. Στο δικό μου εργαστήριο μελετάμε το αναπτυσσόμενο οπτικό σύστημα και ειδικότερα τα γαγγλιακά κύτταρα του αμφιβληστροειδούς και τις συνδέσεις τους με τα οπτικά κέντρα του εγκεφάλου. Τα γα γγλιακά κύτταρα είναι αυτά που στέλνουν τις πληροφορίες από το μάτι (μέσω του οπτικού νεύρου) στα διάφορα εγκεφαλικά κέντρα που επεξεργάζονται οπτικά ερεθίσματα. Η έρευνα αυτή είναι σημαντική διότι η φυσιολογική λειτουργία προϋποθέτει ένα οπτικό σύστημα που έχει αναπτυχθεί φυσιολογικά. Για παράδειγμα, υπάρχουν αρκετές ενδείξεις ότι η δυσλεξία οφείλεται σε σχετικά μικρή ανωμαλία στον τρόπο διασύνδεσης των νευρώνων του οπτικού συστήματος. Πέρα από την πιθανή κλινική σημασία, βέβαια, είναι και η πρόκληση να κατανοήσουμε το πώς διαμορ� �ώνεται το πιο σύνθετο και πολύπλοκο πράγμα στο Σύμπαν, ο ανθρώπινος εγκέφαλος.
2. Υπάρχουν πολλά δεδομένα στην αναπτυξιακή νευροβιολογία που έρχονται σε σύγκρουση με τον κοινό νου· και θα αναφερθώ σε ένα από αυτά για λόγους συντομίας. Εχει πλέον διαπιστωθεί από πολλά εργαστήρια, μεταξύ των οποίων και το δικό μας, ότι υπάρχουν πολύ περισσότερα κύτταρα και συνάψεις (συνδέσεις μεταξύ των νευρώνων) κατά τη διάρκεια της πρώιμης ανάπτυξης απ΄ ό,τι στην ωριμότητα. Στον άνθρωπο, π.χ., υπάρχουν περίπου 1,2 εκατομμύρια γαγγλιακά κύτταρα σε κάθε μάτι, ενώ κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής ανάπτυξης ο αριθμός αυτός είναι περίπου 3 ε κατομμύρια. Αυτό το φαινόμενο της υπερπαραγωγής που ακολουθείται από μαζικό κυτταρικό θάνατο φαίνεται ότι είναι καθολικό γνώρισμα της οντογένεσης όλων των εγκεφαλικών περιοχών. Κατ΄ αναλογία, είναι σαν να χτίζουμε ένα σπίτι με 20 δωμάτια και αργότερα να καταστρέφουμε τα 15 από αυτά ώστε να καταλήξουμε σε ένα σπίτι με πέντε δωμάτια.
3. Δεν πιστεύω ότι υπάρχει μια ανακάλυψη η οποία από μόνη της να είναι πιο σημαντική από άλλες. Η επιστήμη είναι μια αθροιστική διαδικασία όπου η γνώση και η κατανόηση συγκροτούνται με αργούς και ακανόνιστους ρυθμούς μέσω του αντικτύπου πολλών μελετών. Αλλά μια γενική διαπίστωση που πιστεύω πως έχει ιδιαίτερη σημασία είναι το γεγονός ότι ο εγκέφαλος παραμένει εύπλαστος εφ΄ όρου ζωής. Με αυτό εννοώ ότι έχει την ικανότητα να αλλάζει και να μεταβάλλεται. Παρ΄ ότι είναι γνωστό εδώ και χρόνια πως ο αναπτυσσόμενος εγκέφαλος είναι εξαιρετικά � �ύπλαστος, έχουμε τώρα πια πολλές εργαστηριακές ενδείξεις ότι οι νευρώνες μπορούν να αλλάζουν τη δομή και τη λειτουργία τους καθ΄ όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου, ακόμη και στην τρίτη ηλικία (80 χρόνων και πάνω). Αυτό που είναι λιγότερο ξεκάθαρο είναι με ποιο τρόπο μπορεί κανείς να εκμεταλλευθεί αυτή την πληροφορία και να διατηρήσει τον εγκέφαλό του στη βέλτιστη κατάσταση. Εγώ αθλούμαι όλη μου τη ζωή και χαίρομαι που διαπιστώνω ότι υπάρχουν τώρα ακλόνητες ενδείξεις ότι η άσκηση έχει σημαντικές συνέπειες στον εγκέφαλο, όπως η δημιο� �ργία νέων νευρώνων στον ιππόκαμπο, μια δομή που εμπλέκεται στη μνήμη και στη μάθηση.
Στο μέλλον νομίζω ότι οι πιο σημαντικές ανακαλύψεις θα μας επιτρέψουν να επιδιορθώνουμε το κατεστραμμένο νευρικό σύστημα. Αισιοδοξώ ότι σε 20 χρόνια θα μπορούμε να αντιμετωπίζουμε κάποιες από τις παθήσεις που σήμερα είναι ανίατες, όπως τα τραύματα στη σπονδυλική στήλη, ενδεχομένως και να έχουμε επαρκή φαρμακευτική αντιμετώπιση κάποιων ψυχιατρικών παθήσεων, ίσως ακόμη και της νόσου Αλτσχάιμερ. Η πρόοδος στις επιστήμες του εγκεφάλου είναι τόσο γρήγορη ώστε δικαιολογούμαστε να αισιοδοξούμε ότι τα αποτελέσματα της έρευνας θα είναι εμφ� �νή στα παιδιά μας και στα εγγόνια μας. Βεβαίως, αυτό προϋποθέτει ότι οι πλούσιες χώρες, και ιδίως οι ΗΠΑ όπου βρίσκεται η πλειονότητα των νευροεπιστημόνων, θα επιλέξουν να χρηματοδοτήσουν τη βιοϊατρική έρευνα. *
Μιχάλης Πετρίδης, Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο McGill, Διευθυντής Τμήματος Γνωστικών Νευροεπιστημών στο Νευρολογικό Ινστιτούτο του Μόντρεαλ, Καναδάς
1. Η έρευνά μου εστιάζεται στην κατανόηση του ρόλου του προμετωπιαίου φλοιού στις διαδικασίες ελέγχου της νόησης και της συμπεριφοράς. Ατομα με βλάβη του προμετωπιαίου φλοιού παρουσιάζουν σοβαρές διαταραχές στον σωστό προγραμματισμό της σκέψης και της συμπεριφοράς τους, και επομένως στην οργάνωση της καθημερινής τους ζωής. Ο προμετωπιαίος φλοιός, ο οποίος είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένος στον ανθρώπινο εγκέφαλο, αποτελείται από διάφορα πεδία που παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές στην κυτταροαρχιτεκτονική τους οργάνωση και στις συνδέσ εις τους με άλλες περιοχές του εγκεφάλου. Επομένως η κατανόηση της λειτουργίας του προμετωπιαίου φλοιού απαιτεί τον προσδιορισμό συγκεκριμένων διαδικασιών ελέγχου της νόησης και τον εντοπισμό τους σε συγκεκριμένα κυτταροαρχιτεκτονικά πεδία. Γι΄ αυτόν τον σκοπό εξετάζουμε, με ειδικά τεστ που σχεδιάζουμε στο εργαστήριό μας ασθενείς με βλάβες εντοπισμένες στον μετωπιαίο φλοιό και πιθήκους στους οποίους έχουμε αφαιρέσει μόνο ένα από τα πεδία του προμετωπιαίου φλοιού. Ταυτόχρονα χρησιμοποιούμε σύγχρονες μεθόδους απεικόνισης της ενε ργοποίησης του εγκεφάλου (όπως η λειτουργική μαγνητική τομογραφία) σε φυσιολογικά άτομα καθώς εκτελούν διάφορες νοητικές δοκιμασίες. Με αυτές τις μεθόδους κατορθώσαμε να αποκαλύψουμε τον ρόλο συγκεκριμένων περιοχών του προμετωπιαίου φλοιού στον έλεγχο της μνήμης. Για παράδειγμα, ανακαλύψαμε ότι στη μεσοπλάγια περιοχή του προμετωπιαίου φλοιού (κυτταροαρχιτεκτονικά πεδία 46 και 9/46) στηρίζεται η ικανότητά μας να παρακολουθούμε πληροφορίες που βρίσκονται στη μνήμη μας και να καταγράφουμε την ακριβή σειρά με την οποία οι πληροφορίες ε ισήλθαν στη μνήμη μας. Σε μια πρόσφατη μελέτη, π.χ., δείξαμε πώς το πεδίο 46 του προμετωπιαίου φλοιού ενεργοποιείται καθώς παρακολουθούμε την είσοδο ερεθισμάτων στην άμεση μνήμη μας, ενώ ο οπίσθιος βρεγματικός φλοιός εμπλέκεται στον μετασχηματισμό αυτών των ερεθισμάτων. Κατά τη διάρκεια λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας οι εξεταζόμενοι έπρεπε να παρακολουθούν προσεκτικά ποια από τέσσερα αναμενόμενα ερεθίσματα (αφηρημένα σχέδια) εμφανίζονταν στην οθόνη, για να εντοπίζουν κάθε φορά το ερέθισμα που δεν είχε παρουσιαστεί. Υπ΄ αυτές τ� �ς συνθήκες, το πεδίο 46 του προμετωπιαίου φλοιού ενεργοποιείτο (Εικόνα 1). Οταν οι εξεταζόμενοι έπρεπε, επιπροσθέτως, να αλλάζουν τη σειρά των ερεθισμάτων στη μνήμη τους, δηλαδή να τα σκεφτούν σε διαφορετική σειρά, ο οπίσθιος βρεγματικός φλοιός ενεργοποιείτο. Επομένως, ένα βρεγματομετωπιαίο νευρωνικό κύκλωμα παρακολουθεί την είσοδο (ή μη είσοδο) αναμενόμενων πληροφοριών στη μνήμη, τη σειρά με την οποία εισέρχονται οι πληροφορίες στη μνήμη, και τις μεταβάλλει ανάλογα με τις ανάγκες των νοητικών διεργασιών.
2. Στον χώρο των γνωστικών νευροεπιστημών η πιο σημαντική εξέλιξη είναι η απεικόνιση της ενεργοποίησης συγκεκριμένων περιοχών του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια νοητικών διεργασιών.
3. Η κοινή αντίληψη είναι ότι η μνήμη αποτελεί μία ενότητα. Οι νευροεπιστημονικές μελέτες όμως έδειξαν ότι υπάρχουν πολλά είδη μνήμης. Για παράδειγμα, ένας ασθενής με βλάβη του ιπποκάμπειου συστήματος πάσχει από αμνησία, δηλαδή δεν θυμάται τίποτε από ένα συμβάν. Ο ασθενής αυτός όμως μπορεί να μάθει, π.χ., να κολυμπά (καθώς και πολλές άλλες δεξιότητες) παρ΄ ότι δεν θυμάται τίποτε από τις συγκεκριμένες εμπειρίες μάθησης, δηλαδή ποιος ήτανο δάσκαλος, πού και πότε γίνονταν τα μαθήματα της κολύμβησης κτλ. Αυτός ο περίεργος εκ πρώτης όψεως διαχω ρισμός οδήγησε σταδιακά στην αναγνώριση δύο ειδών μνήμης, της δηλωτικής και της μη δηλωτικής μνήμης, που εξαρτώνται από διαφορετικά νευρωνικά κυκλώματα: η δηλωτική μνήμη εξαρτάται από το ιπποκάμπειο σύστημα, ενώ η μη δηλωτική μνήμη στηρίζεται σε διεργασίες μεταξύ του φλοιού και του κερκοφόρου πυρήνα.
Ενα άλλο παράδειγμα διαχωρισμών των νοητικών διεργασιών που βρίσκονται σε αντίθεση με την κοινή αντίληψη περί μνήμης προέρχεται από τη δική μας έρευνα, στην οποία αναφέρθηκα πιο πάνω. Οι ασθενείς με βλάβη του μεσοπλάγιου μετωπιαίου φλοιού αδυνατούν να εποπτεύουν τις διεργασίες της μνήμης τους, παρ΄ ότι μπορούμε να δείξουμε πως οι πληροφορίες βρίσκονται στη μνήμη τους. Δηλαδή, η είσοδος και διατήρηση νέων πληροφοριών στην ενεργό μνήμη (που στηρίζεται στον κροταφικό φλοιό) διαχωρίζεται από την εποπτεία αυτών των πληροφοριών (που στηρί� �εται στον μεσοπλάγιο μετωπιαίο φλοιό)· επίσης, διαχωρίζεται από τη μεταβολή των πληροφοριών στη μνήμη που στηρίζεται στον βρεγματικό φλοιό. Αυτοί οι διαχωρισμοί των νοητικών διεργασιών δεν συμφωνούν με την κοινή αντίληψη περί ενός συμπαγούς ενιαίου μνημονικού συστήματος.
Wolf Singer, Καθηγητής στο Ινστιτούτο Max Planck για την Ερευνα του Εγκεφάλου, Φρανκφούρτη
1. Το κεντρικό ερώτημα που θέλουμε να απαντήσουμε είναι πώς τα πολλαπλά υποσυστήματα του εγκεφάλου αυτοοργανώνονται έτσι ώστε να δημιουργούν συγκροτημένες δυναμικές καταστάσεις. Αυτές με τη σειρά τους αποτελούν τα νευρωνικά αντίστοιχα της αντίληψης, της λήψης αποφάσεων, των προγραμμάτων δράσης και τελικά της επίγνωσης και της συνείδησης.
2. Στον δικό μου τομέα, τη νευροεπιστήμη συστημάτων, οι πιο σημαντικές εξελίξεις έχουν να κάνουν με τις όλο και περισσότερες ενδείξεις ότι ο εγκέφαλος είναι ένα εξαιρετικά κατανεμημένο, αυτοοργανωμένο και δυναμικό σύστημα. Τα πειραματικά δεδομένα που υποστηρίζουν αυτή την άποψη οφείλονται στην ύπαρξη καινούργιων τεχνικών που μπορούν να ανιχνεύσουν και να καταγράψουν τα κατανεμημένα χωροχρονικά πρότυπα ενεργοποίησης του εγκεφάλου- όπως οπτικές καταγραφές, ηλεκτρικές καταγραφές πολλαπλών θέσεων, ηλεκτροεγκεφαλογραφία (ΕΕG) και μαγν� �τοεγκεφαλογραφία (ΜΕG) υψηλής πυκνότητας, λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fΜRΙ), εξελιγμένες τεχνικές για την ανάλυση χρονοσειρών πολλών διαστάσεων. Οσο για το μέλλον, πιστεύω ότι η επιστήμη έχει την ίδια δυναμική με την εξέλιξη και ως εκ τούτου η πορεία της δεν είναι προβλέψιμη.
3. Η επιστημονική άποψη σχετικά με την οργάνωση του εγκεφάλου είναι οπωσδήποτε σε σύγκρουση με τη διαισθητική άποψη που έχουμε για την έννοια του εαυτού ως αυτόνομης οντότητας που διοικεί, ως ερμηνευτής και διευθυντής ορχήστρας, τις πολλαπλές λειτουργίες του εγκεφάλου μας.
Ανδρέας Παπανικολάου, Διευθυντής του Κέντρου Κλινικών Νευροεπιστημών της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Τexas
1. Αμεσοι ερευνητικοί μας στόχοι είναι: Πρώτον, η καταγραφή των νευρωνικών κυκλωμάτων που είναι αναγκαία για αισθητικοκινητικές και γνωσιακές λειτουργίες. Δεύτερον, η ταυτοποίηση παράτυπων σχηματισμών ενεργοποίησης αυτών των κυκλωμάτων σε παιδιά με αναπτυξιακά προβλήματα και σε ασθενείς με ισχαιμικά εγκεφαλικά επεισόδια. Τρίτον, η ταυτοποίηση των παραγόντων που ελέγχουν τη διαδικασία της λειτουργικής αναδιοργάνωσης των παράτυπων κυκλωμάτων (στην περίπτωση των παιδιών με αναπτυξιακά προβλήματα) και των κυκλωμάτων που έχουν υποστε ί βλάβη (στην περίπτωση των ασθενών) η οποία ευθύνεται για την αποκατάσταση των αντίστοιχων λειτουργιών.
2. Οι πλέον σημαντικές εφευρέσεις έχουν γίνει στους τομείς της μοριακής βιολογίας, της γενετικής και της ψυχοφαρμακολογίας- τομείς συναφείς με τις νευροεπιστήμες. Στον κυρίως όμως χώρο των επιστημών του εγκεφάλου νομίζω ότι δύο είναι τα βασικότερα αποτελέσματα της έρευνας τα τελευταία 20 χρόνια. Το ένα είναι η επιβεβαίωση του φαινομένου ή μάλλον της αρχής της πλαστικότητας του εγκεφάλου και των δυνατοτήτων του να αυτοδιοργανώνεται λειτουργικά- μια αρχή που εντυπωσιάζει διότι ανασκευάζει ριζικά την έως προσφάτως κρατούσα αντίληψη για τη φύση του εγκεφάλου. Το δεύτερο είναι η εμφάνιση και η ραγδαία αναβάθμιση των μη επεμβατικών μεθόδων απεικόνισης των λειτουργιών του ανθρώπινου εγκεφάλου (της τομογραφίας βάσει εκπομπής ποζιτρονίων-ΡΕΤ, της λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας, της μαγνητοεγκεφαλογραφίας κτλ.), που επιτρέπουν τη χαρτογράφηση των νευρωνικών κυκλωμάτων τα οποία αντιστοιχούν στις διάφορες βασικές και ψυχονοητικές λειτουργίες.
Φαντάζομαι ότι σύντομα, με τις συνεχείς βελτιώσεις της τεχνολογίας, οι μέθοδοι αυτές θα αντικαταστήσουν πολλές επεμβατικές διαγνωστικές δοκιμασίες ειδικά στη νευρολογία και στην ψυχιατρική.
3. Γύρω στο τέλος της προηγούμενης δεκαετίας, της «δεκαετίας του εγκεφάλου», το περιοδικό «Νewsweek» δημοσίευσε ένα άρθρο για τις εντυπωσιακές εξελίξεις στις νευροεπιστήμες, όπου μεταξύ άλλων αναφέρθηκε και το «γεγονός» ότι λειτουργικές εικόνες του εγκεφάλου ατόμων που προσεύχονταν έδειξαν «the neurological underpinnings of religious states»- το νευρολογικό υπόβαθρο θρησκευτικών συναισθημάτων-, όπως και το «γεγονός» ότι όταν ηρεμήσει η βρεγματική χώρα του εγκεφάλου «people can feel at one with the universe»- ο άνθρωπος βιώνει την εμπειρία της ταύτισής του με το σύμπαν και άλλα παρόμοια. Τέτοιες λοιπόν διακηρύξεις βασισμένες σε επιστημονικές ανακοινώσεις κατά πάσα πιθανότητα εντυπωσιάζουν, εκπλήσσουν και ξενίζουν τον μέσο πολίτη των δυτικών, τουλάχιστον, κοινωνιών. Και τον ξενίζουν διότι, είτε ενσυνείδητα είτε (συνηθέστερα) όχι, ο μέσος πολίτης είναι κατά βάση δυϊστής. Πιστεύει δηλαδή ότι ο ψυχισμός του ανθρώπου, η βούλησή του, η μνήμη του, τα συναισθήματά του και η λογική του εξαρτώνται μεν από τον εγκέφαλο, του οποίου οι διεργασίες διέπονται από τους φυσικούς νόμους, αλλά επίσης εξαρτώνται και από κάτι άλλ� �· κάτι που κάποτε το αποκαλούμε «νου», κάποτε «ψυχή», «πνεύμα» ή «συνείδηση», το οποίο δεν υπόκειται στους ίδιους φυσικούς νόμους. Απόδειξη δε ότι ο δυτικός κόσμος απαρτίζεται κατά κανόνα από δυϊστές αποτελούν φαινόμενα του ακόλουθου είδους: Αν και γνωρίζει ο μέσος πολίτης ότι η εγκληματικότητα, π.χ., όπως και κάθε άλλη ψυχολογική τάση ή κατάσταση, εξαρτάται από τη βιοχημεία και τη φυσιολογία του εγκεφάλου- τις οποίες ο κάτοχος του εγκεφάλου δεν ελέγχει και για τις οποίες επομένως δεν είναι υπεύθυνος-, δεν παύει ο μέσος πολίτης (ούτε οι ν όμοι που θέσπισε) να θεωρεί τον εγκληματία υπεύθυνο των πράξεών του. Αυτό βέβαια σημαίνει ότι του καταλογίζουν ελεύθερη (δηλαδή ανεξάρτητη από τους φυσικούς νόμους που διέπουν τον εγκέφαλο) βούληση. Οταν λοιπόν ακούει ο κοινός πολίτης ότι η επιστήμη ανακάλυψε τα εγκεφαλικά κέντρα σήμερα του θρησκευτικού δέους αύριο της βούλησης, εξίσταται και ενδεχομένως ενδόμυχα διαμαρτύρεται. Και το τραγελαφικό αυτής της κατάστασης είναι ότι κανέναν λόγο δεν έχει ο μέσος πολίτης να εκπλήσσεται ή να δυσανασχετεί με αυτά που λένε οι νευροεπιστήμονε� � (ανεξάρτητα από το αν αυτά που λένε είναι έγκυρα ή όχι). Διότι, απλούστατα, ο δυϊσμός του, όπως άλλωστε ο ιδεαλισμός μιας απειροελάχιστης πλέον μειονότητας ή ο υλιστικός μονισμός της πλειονότητας των νευροεπιστημόνων, είναι θέση μεταφυσική και ως εκ τούτου ούτε διαψεύσιμη ούτε επαληθεύσιμη μέσω των μεθόδων των φυσικών επιστημών. Οπότε ο μεν τυπικός δυϊστής δεν έχει λόγο να φοβάται, διότι κανένα εύρημα της νευροεπιστήμης δεν αρκεί να διαψεύσει τις πεποιθήσεις του, ο δε τυπικός νευροεπιστήμονας, αν είναι να παραμείνει συνεπής στις αρχέ� � της επιστήμης του, δεν πρέπει να επιτρέπει υπαινιγμούς του είδους που προανέφερα. Βέβαια, τόσο ο ανειδίκευτος πολίτης όσο και ο επιστήμονας έχουν όχι μόνο λόγο και δικαίωμα, αλλά και την υποχρέωση ως σκεπτόμενοι άνθρωποι να προσπαθούν να αποδείξουν των οντολογικών θέσεών τους το αληθές, αλλά με μεθόδους άλλες, πέραν των πειραματικών μεθόδων της σύγχρονης νευροεπιστήμης.
Αυτοί είναι άνθρωποι που ερεύνησαν εσωτερικα το νου και αυτό που βρίσκεται πέρα απ' αυτόν και στη βάση του. Αυτοί είναι οι διάφοροι μυστικιστές, άγιοι και μεγάλοι στοχαστές. Τα ευρήματά τους βρίσκονται πολύ κοντά το ένα με τ' άλλο και ασφαλώς συμφωνούν μεταξύ τους πιο πολύ απ' ότι οι διάφορες σχολές ατομικής φυσικής σήμερα. Και σήμερα πια, μεγάλοι επιστήμονες αφού διαπέρασαν την ψευδαίσθηση της ύλης και βρίσκονται στην άλλη μεριά, έχουν αρχίσει να δέχονται με μεγάλη κατανόηση τις παμπάλαιες απαντήσεις πάνω στις οποίες στηρίζονται όλες ο ι θρησκευτικές και πνευματικές φιλοσοφίες. Διαβάζουμε παρακάτω από το άρθρο του John Gliedman «Επιστήμονες Αναζητούν την Ψυχή», που δημοσιεύτηκε στην «Επιστημονική Eπιθεώρηση» τον Ιούλιο του 1982. Στο άρθρο αυτό ο συγγραφέας αναφέρεται στις ιδέες που έχει ενστερνιστεί ο Sir John Eccles, ο μεγάλος φυσιολόγος, που πήρε το Νόμπελ της Φυσιολογίας το 1963 για την έρευνά του πάνω στους συνδέσμους των νεύρων.
«Ο Eccles υποστηρίζει θερμά την αρχαία θρησκευτική πίστη, ότι οι άνθρωποι αποτελούνται από μια μυστηριώδη σύνθεση ύλης και άπιαστου πνεύματος. Καθένας από μας είναι μια ενσωμάτωση ενός άϋλου σκεπτόμενου και διορατικού εαυτού, που εισχώρησε στον υλικό νου μας κάποια στιγμή στη διάρκεια της νηπιακής ηλικίας. Έτσι λέει ο άνθρωπος που έβαλε τον ακρογωνιαίο λίθο της (μοντέρνας) σύγχρονης νευροφυσιολογίας. Αυτό το πνεύμα μέσα στο σώμα είναι υπεύθυνο για όλα αυτά που μας ξεχωρίζουν σαν ανθρώπους: συνειδητή αίσθηση του εαυτού, ελεύθερη βούληση, προσωπική ταυτότητα, δημιουργικότητα και ακόμη συναισθήματα όπως η αγάπη, ο φόβος και το μίσος. Ο άϋλος εαυτός μας ελέγχει το νου με τον οποίο επικοινωνεί όπως ο οδηγός με το αυτοκίνητο ή όπως ένας προγραμματιστής καθοδηγεί ένα κομπιούτερ. H πνευματική παρουσία του ανθρώπου, ελαφριά σαν φάντασμα, λέει ο Eccles, ασκεί μια υποψία υλικής επιρροής στον εγκέφαλο και στο νου που είναι σαν κομπιούτερ, τόση ώστε να ενθαρρύνει ορισμένα νευρόνια να ενεργοποιηθούν και άλλα να παραμένουν σιωπηλά.
Προχωρώντας μάλιστα θαρραλέα σ' αυτό που οι περισσότεροι επιστήμονες θεωρούν σαν τη χειρότερη αίρεση, ο Eccles βεβαιώνει ότι ο άϋλος εαυτός επιζεί και μετά το θάνατο του υλικού νου. Και ο Eccles δεν είναι ο μόνος διάσημος επιστήμονας που παίρνει μια τόσο αμφισβητήσιμη καινούργια θέση πάνω στο παμπάλαιο αίνιγμα νους - σώμα. Από το Μπέρκλεϋ μέχρι το Παρίσι και από το Λονδίνο μέχρι το Πρίνστον, γνωστοί επιστήμονες από κλάδους τόσο διαφορετικούς όπως η νευροφυσιολογία με την κβαντική φυσική, δηλώνουν ανοιχτά και παραδέχονται, ότι πιστεύουν στη� � πιθανότητα, τουλάχιστον, της ύπαρξης τέτοιων αντιεπιστημονικών οντοτήτων όπως είναι το αθάνατο ανθρώπινο πνεύμα και η Θεία Δημιουργία».
Αναρτήθηκε από:
Τρέλα είναι απλά μια άλλη μορφή της συνείδησης
Πηγή: http://www.ramnousia.com/
Όπως γνωρίζουμε μέσω της επιστήμης της νευροφυσιολογίας, «μορφές και σχήματα τα οποία εξελίσσονται σε χώρους περισσοτέρων των τριών διαστάσεων, ακόμα και αν περιγράφονται από την Ευκλείδεια Γεωμετρία, δεν είναι δυνατόν να γίνουν αντιληπτά από τις ανθρώπινες αισθήσεις. Όμως, σύμφωνα με τη Θεωρία της Σχετικότητας, το Σύμπαν μας είναι τεσσάρων διαστάσεων και δεν περιγράφεται από την Ευκλείδεια γεωμετρία. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα έπρεπε να αντιλαμβανόμαστε τίποτα μέσα σε αυτό. Τι είναι λοιπόν αυτό που αντιλαμβανόμαστε μέσω των αισθήσε ών μας σαν πραγματικότητα;
Σύμφωνα με τη Θεωρία της Σχετικότητας, η αισθητή συμπαντική πραγματικότητα δεν είναι τίποτα άλλο, παρά «η προβολή (το είδωλο, το καθρέφτισμα) όσων υπάρχουν στο πραγματικό τετραδιάστατο μη Ευκλείδειο και αθέατο Σύμπαν πάνω σε έναν ψεύτικο τρισδιάστατο και Ευκλείδειο χώρο που φτιάχνουν πλαστά οι αισθήσεις μας». Το χώρο αυτό η θεωρία της Σχετικότητας ονομάζει χώρο Minkowski. Τα παράδοξα φαινόμενα της θεωρίας της Σχετικότητας (διαστολές και συστολές του χρόνου, του μήκους, της μάζας κ.λπ.), καθώς και όλες οι περίεργες μετρήσεις, δεν γίνονται μέσ α στο πραγματικό Σύμπαν, άρα δεν το περιγράφουν. Τα σχετικιστικά γεγονότα, οι μορφές και τα σχήματα του κόσμου που μας περιβάλλει, είναι οι προβολές του, οι παραμορφωμένες εικόνες του, πάνω σε έναν ψεύτικο ευκλείδειο χώρο που κατασκευάζει η φυσιολογία μας μέσω του εγκεφάλου μας.
Σύγχρονες απόψεις για την αντίληψη
Αντίληψη είναι η διαδικασία μέσω της οποίας επιλέγουμε, προσλαμβάνουμε, οργανώνουμε και αναγνωρίζουμε τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος ώστε να τα συνδέσουμε με νόημα και σημασία. Οταν βλέπουμε ένα ανθισμένο δέντρο δεχόμαστε ηλεκτρομαγνητικά κύματα διαφόρων συχνοτήτων.
Μήπως βλέπουμε αυτά τα κύματα;
Μάλλον όχι. Αντιλαμβανόμαστε όμως μια πανδαισία χρωμάτων. Μήπως βλέπουμε τα μόρια των ουσιών που ξεχύνονται από τα άνθη; Όχι, αντιλαμβανόμαστε όμως τα ενεργητικά και τερψίθυμα αρώματά τους. Δηλαδή οι αντιλήψεις δεν είναι άμεσες καταγραφές του κόσμου, αλλά δημιουργούνται εσωτερικά σύμφωνα με εγγενείς κανόνες και περιορισμούς που επιβάλλονται από τις ικανότητες του νευρικού συστήματος.
Το αισθητηριακό σύστημα της όρασης
Η όραση αντιδρά στο ερέθισμα φως, δηλαδή μια ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία εύρος 10–14 νμ(νανόμετρο) κοσμικές ακτίνες, έως 10-11νμ. Το οπτικό μας σύστημα μετατρέπει το μήκος κύματος του φωτός σε χρώμα. Εύρος ορατού φάσματος 390 – 700 νμ.
Το ανθρώπινο οπτικό σύστημα αποτελείται από δύο οφθαλμούς, διάφορες περιοχές του εγκεφάλου και τις οδούς που τα ενώνουν. Τα βασικά ανατομικά στοιχεία του οφθαλμού είναι: ο κερατοειδής χιτώνας, η κόρη, ο κρυσταλλοειδής φακός και ο αμφιβληστροειδής που περιέχει δύο ειδών υποδοχείς: α) τα ραβδία περίπου 120 εκατομμύρια εξωτερικά ευαίσθητα στο φως, άρα η κίνηση στην περιφέρεια της όρασης ανιχνεύεται γρήγορα. Δεν αναγνωρίζουν τα χρώματα. β) τα κωνία περίπου 6 εκατομμύρια με τα οποία βλέπουμε τα χρώματα διότι υπάρχουν τριών ειδών κωνία. Τα ερ� �θίσματα από τους οπτικούς υποδοχείς περνούν κατά μήκους του οπτικού νεύρου στο οπτικό χίασμα και στη συνέχεια το κάθε ήμισυ του αμφιβληστροειδούς περνά στην αντίθετη πλευρά του εγκεφάλου.
Στο εγκεφαλικό πλοίο υπάρχουν περιοχές που είναι υπεύθυνες για μερικά χαρακτηριστικά των οπτικών πληροφοριών. Οι V1 και V2 ευθύνονται για το χρώμα και τη μορφή, η V4 ευθύνεται για το χρώμα και τον προσανατολισμό. Η V3 είναι υπεύθυνη για τα σχήματα και τις μορφές ενώ η V5 είναι υπεύθυνη για την κίνηση.
Οι νομπελίστες D. Hybel και Th. Wiesel ύστερα από έρευνες σε γάτες και πιθήκους, ανακάλυψαν ότι ορισμένα κύτταρα προοδευτικά εξειδικεύονται ώστε να ανιχνεύουν και να εντοπίζουν τα χαρακτηριστικά των αντικειμένων. Τα κύτταρα ονομάζονται ανιχνευτές χαρακτηριστικών (features detectors). Οι ανιχνευτές χαρακτηριστικών αντιδρούν καλύτερα σε ορισμένα γραμμικά χαρακτηριστικά των οπτικών αντικειμένων, π.χ. συγκεκριμένο προσανατολισμό κατεύθυνσης, στην κίνηση, στο φως, στα περιγράμματα, στις κλίσεις των γραμμών, στις γωνίες, κλπ. Αυτή η πολυσύνθετη λειτ� �υργία των εγκεφαλικών κυττάρων παρέχει τη δυνατότητα στον άνθρωπο να εντοπίζει και να αναλύει τα προσδιοριστικά χαρακτηριστικά των αντικειμένων και να σχηματίζει μια ενιαία και ολοκληρωμένη αντίληψη. Αυτό που παραμένει αδιερεύνητο σε νευροβιολογικό επίπεδο είναι το πρόβλημα της σύνδεσης, δηλαδή πως ο ανθρώπινος εγκέφαλος συνδέει και συναρμολογεί τα επιμέρους δομικά στοιχεία του οπτικού ερεθίσματος για να προκύψει ενιαία, ολοκληρωμένη και ενσυνείδητη αντίληψη (Kandel, 2000).
Στη σύγχρονη Γνωστική Ψυχολογία χρησιμοποιούνται δυο μοντέλα περιγραφής των γνωστικών λειτουργιών που πραγματοποιούνται κατά την επεξεργασία των πληροφοριακών ερεθισμάτων. Η «από κάτω προς τα πάνω» (Bottom-up processing) διαδικασία, κατά την οποία η αντίληψη σχηματίζεται και εξαρτάται από τα πληροφοριακά ερεθίσματα που διεγείρουν τα αισθητήρια όργανα. Η «από πάνω προς τα κάτω» (Top-down processing) διαδικασία κατά την οποία η αντίληψη σχηματίζεται και εξαρτάται από τις γνώσεις που έχουμε καταχωρημένες στη μνήμη μας (Martin 1998, Eysenk & Keane, 2000).
Νευροφυσιολογικές και ψυχοφυσικές έρευνες έχουν δείξει ότι από τη στιγμή της λήψης του οπτικού μηνύματος από την κόρη του ματιού ως το τελικό στάδιο της αντιληπτικής διαδικασίας, μεσολαβεί σημαντική ασυνείδητη διαδικασία. Συμπερασματικά, στην οπτική αντίληψη προσδίδονται υποκειμενικά χαρακτηριστικά.
Συναισθησία
Το γεγονός του ό,τι αντιλαμβανόμαστε είναι συνέπεια της δομής του εγκεφάλου μας, διαπιστώνεται και από το φαινόμενο της συναισθησίας. Ως συναισθησία περιγράφεται η ιδιοτητα κάποιων ατομων να αντιλαμβάνονται ερεθίσματα που κανονικά ανήκουν σε μια αίσθηση, μέσω κάποιας άλλης. Το πιο κοινο παράδειγμα συναισθησίας είναι η αντιστοίχηση αριθμων με χρωματα. Η διασταύρωση αυτή των αισθήσεων σε άτομα που έχουν πολύ ανεπτυγμένη αυτή την ιδιαιτεροτητα, αποτελεί τον φυσικό τρόπο αντίληψης των πραγμάτων, όπου ένας ήχος έχει χρώμα ή εικονα. Η συν� �ισθησία ομως μπορεί να αντιστοιχεί και στην περιγραφή που δίνει κανείς, της αίσθησης που προκαλεί μια εικονα ή ένας ήχος, μια μυρωδιά ή μια γεύση, βάσει των ιδιοτήτων τους.
Για παράδειγμα περιγράφουμε ένα χρώμα ως 'ζεστό' ή 'ψυχρο', μια μυρωδιά 'γλυκιά', έναν ήχο 'οξύ' ή 'γλυκό', μια γεύση 'απαλή' και μια φωνή 'μεταλλική'. Αυτού του είδους οι περιγραφές συνδέονται με τη χρήση της γλώσσας, είτε γραπτά (εικονα) είτε προφορικά (ήχος).
Καθώς η γλώσσα έχει έντονα συμβολικά χαρακτηριστικά, συνειρμικά, μέσω των λέξεων αποδίδεται ο συμβολικός αυτός χαρακτήρας και στις έννοιες τις οποίες περιγράφουν. Πολλές φορές διαπιστώνεται ότι παρόμοιες περιγραφές χρησιμοποιούνται για την ίδια ιδιότητα απο ένα μεγαλύτερο σύνολο ανθρώπων, στοιχείο που δίνει ίσως και έναν πολιτιστικό χαρακτήρα στο φαινόμενο αυτο. Πολλοί καλλιτέχνες και μουσικοί έχουν δημιουργήσει έργα με έντονα συναισθητικά χαρακτηριστικά. Η συναίσθηση, ως επέκταση της χρήση της γλώσσας, στην αρχιτεκτονική σχετίζ εται με την κατασκευή μιας διήγησης που περιγράφει το χώρο ενός 'σεναρίου' που μπορεί να υποβάλει συγκεκριμένους τρόπους στη χρήση του, ή να προκαλέσει μια αλληλουχία συνειρμών στο χρήστη, εντείνοντας έτσι τη αισθητηριακή βίωση του χώρου. Επίσης η χρήση της μουσικής στην αρχιτεκτονική δίνει μια συναισθητική διάσταση στην πρόσληψή της απο τον δημιουργο αλλά και απο τον χρήστη.
Η διερεύνηση των λειτουργιών που μας «κάνουν ανθρώπους»
Συμφωνώντας με τον φιλόσοφο John Searle μπορώ να πω ότι το κρίσιμο ερώτημα που τίθεται με αυτό το σύντομο αφιέρωμα είναι: Πώς γίνεται ένας κόσμος που έχει δημιουργηθεί από απλά συστήματα όπως τα άτομα και τα μόρια- να παράγει νοητικές λειτουργίες, οι οποίες περιέχουν ορισμένα χαρακτηριστικά που φαίνεται να είναι ασυμβίβαστα με την υλική υπόστασητου σύμπαντος,χαρακτηριστικά όπως είναι η συνείδηση,η προθετικότητα,ηυποκειμενικότητα,η νοητική αιτιότητα; Με άλλα λόγια, ποια είναι η σχέση του νου του ανθρώπου με το υπόλοιπο σύμπαν;
Πανάρχαιο ερώτημα που αποπειράθηκαν να απαντήσουν όλες οι θρησκείες, οι διάφορες φιλοσοφικές σχολές αλλά και οι επιστήμες, ιδίως ο επιστημονικός εκείνος χώρος που σήμερα ονομάζεται Νευροεπιστήμη.
Στην αρχαία Ελλάδα, ήδη από τον 6ο αιώνα π.Χ. ο προσωκρατικός φιλόσοφος Αλκμαίων υποστήριξε ότι ο εγκέφαλος ήταν το κέντρο των αισθήσεων, της κίνησης και της σκέψης, άποψη που υποστηρίχτηκε τον 4ο αιώνα από τους ιπποκρατικούς συγγραφείς. Στον 2ο αιώνα π.Χ. οι Αλεξανδρινοί ανατόμοι Ηρόφιλος και Ερασίστρατος πραγματοποίησαν συστηματικές μελέτες της ανατομίας του εγκεφάλου και διατύπωσαν υποθέσεις για τον ρόλο που παίζει ο εγκέφαλος στη συμπεριφορά. Αυτή η πορεία φτάνει στην κορυφαία της στιγμή με τον Γαληνό ο οποίος πραγματοποίησε πολλές ανατομικές και λειτουργικές μελέτες του εγκεφάλου.
Ανακόπτεται, όμως, κατά τη διάρκεια των αιώνων της θρησκείας μέχρι τον 16ο αιώνα, όταν αυτή η μεγάλη μορφή, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, στρέφει το ενδιαφέρον του στον εγκέφαλο, ανατέμνονταςόχι βέβαια χωρίς κόστος- εγκεφάλους βοδιού. Εκτοτε, η μελέτη του εγκεφάλου και του νου ήταν μία συνεχής προσπάθεια κατανόησης της φύσης του ανθρώπου με τρόπους διάφορους από αυτούς που πρέσβευαν και πρεσβεύουν στο βασίλειο των δεισιδαιμονιών και των θεών.
Τoν επόμενο αιώνα ο Καρτέσιος διατυπώνει τη θεωρία τού «αλληλεπιδρώντος δυϊσμού». Είναι πέρα από κάθε αμφισβήτηση ότι η διατύπωση της θεωρίας αυτής απελευθέρωσε την επιστήμη από τη θρησκεία περιορίζοντας, έτσι, τον ανορθολογισμό. Από την άλλη όμως πλευρά, η άποψη του Καρτέσιου ότι κάθε ενδιαφέρον χαρακτηριστικό της ανθρώπινης συμπεριφοράς πραγματώνεται από ένα «πνευματικό κάτι», τη νοούσα ουσία, που βρίσκεται έξω από τη μέθοδο και τους κανόνες της επιστημονικής έρευνας, οδήγησε στον περιορισμό της μελέτης του νου στον χώρο της φιλοσ� �φίας.
Ήδη από την εποχή του Καρτέσιου υπήρξαν και διαφορετικές φωνές, όπως αυτή του γιατρού Τhomas Willis. Ο Willis ήταν καθηγητής της Φυσικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Το 1660, μετά την επάνοδο στην εξουσία του Καρόλου Β΄, αρνήθηκε να μετακομίσει στο Λονδίνο και να συμμετάσχει στην ίδρυση της Βασιλικής Ακαδημίας Επιστημών. Η συγκεκριμένη στάση του έδωσε πολύ μεγάλη δύναμη στην Οξφόρδη και έτσι, έναν χρόνο αργότερα, κατάφερε να εγκαταλείψει την υποχρεωτική μέχρι τότε διδασκαλία του Αριστοτέλη και άρχισε να ανατέμνει εγκεφάλους ζώων κα� � νεκρών ανθρώπων. Το 1664 ο Willis δημοσίευσε το περίφημο βιβλίο του «Cerebri Αnatome» («Ανατομία των Εγκεφαλικών Ημισφαιρίων»). Εκεί ο Willis υποστηρίζει ότι η αντίληψη, η μνήμη,η ευφυΐα και όλες οι βουλητικές λειτουργίες διεξάγονται στα εγκεφαλικά ημισφαίρια.
Το «Cerebri Αnatome» διδασκόταν μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, τον αιώνα που τέθηκαν οι βάσεις για τη σύγχρονη νευροεπιστημονική έρευνα. Κατ΄ αρχήν ο Δαρβίνος, υποστηρίζοντας ότι η συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας εξελικτικής διαδικασίας, ιδίως με το βιβλίο του « Τhe expression of the Εmotions in Μan and Αnimals» (1872), έβαλε την ψυχολογία στον χώρο της πειραματικής έρευνας, γεγονός που επισφραγίζεται με την ίδρυση το 1878 του Εργαστηρίου Πειραματικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Ηarvard από τον William James, αδελφό του συγγραφέα Ηenry James. Εχει λεχθεί ότι ο William Jame s είναι ο Καρτέσιος του 20ού αιώνα όχι μόνο διότι απάλλαξε την ψυχολογία από τη φιλοσοφία, αλλά και διότι έθεσε θεμελιώδη ερωτήματα, όπως αυτά που σχετίζονται με τη φύση της συνείδησης. Ερωτήματα, η απάντηση στα οποία αναζητείται τον 21ο αιώνα.
Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα οι Ρierre-Ρaul Βroca και Κarl Wernicke εντοπίζουν, έπειτα από μελέτη του εγκεφάλου ασθενών που έπασχαν από αφασία, δύο περιοχές του λόγου με διαφορετική εντόπιση και διαφορετική λειτουργία. Ο πρώτος διατύπωσε για πρώτη φορά, το 1861, μία από τις βασικές αρχές της εγκεφαλικής λειτουργίας: «Μιλάμε με το αριστερό ημισφαίριο» («Νous parlons avec l΄ hemisph re gauche»). Ο δεύτερος, τοποθετώντας την αρχή της εντοπισμένης λειτουργίας σε ένα συνδεσμολογικό πλαίσιο, εκτιμούσε, σε βιβλίο που εξέδωσε το 1876, ότι διαφορετικά στοιχεία μιας περίπλοκη� � συμπεριφοράς, όπως είναι ο λόγος, υφίστανται επεξεργασία σε διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου που συνδέονται μεταξύ τους. Προώθησε έτσι τα πρώτα στοιχεία για την ιδέα της κατανεμημένης επεξεργασίας, που αποτελεί πλέον κεντρικό σημείο της θεώρησης που έχουμε σήμερα για τη λειτουργία του εγκεφάλου. Την ανατομική βάση αυτής της σύνδεσης των περιοχών του εγκεφάλου θα τη δώσει λίγα χρόνια αργότερα ο Ισπανός ιστολόγος Santiago Ramon Υ Cajal. Ο Cajal δημοσιεύει το 1888 θαυμάσιες ιστολογικές εικόνες του εγκεφάλου, όπως τις έβλεπε στο μικροσκόπιο, κάνο ντας παράλληλα την εξής παρατήρηση: « Η μόνη άποψη που βρίσκεται σε αρμονία με τα δεδομένα μου είναι ότι τα νευρικά κύτταρα είναι ανεξάρτητα το ένα από το άλλο και ότι η επέκταση της νευρικής δράσης γίνεται με επαφές στο επίπεδο ορισμένων συσκευών ή διατάξεων σύνδεσης». Οι δομές αυτές που χωρίζουν και παράλληλα συνδέουν τα νευρικά κύτταρα θα ονομασθούν «συνάψεις» από έναν από τους θεμελιωτές της σύγχρονης νευροφυσιολογίας, τον Charles Sherrington.
Σήμερα κανείς, ίσως, δεν αμφιβάλλει για την ύπαρξη των συνάψεων, οι δε γνώσεις μας για τη λειτουργία τους είναι εντυπωσιακές. Εκείνα τα χρόνια όμως, και για περίπου μισόν αιώνα, η διαμάχη για το αν υπάρχουν ή όχι συνάψεις ήταν πολύ έντονη. Παρ΄ όλον ότι και η συναπτική και η θεωρία εντοπισμού των λειτουργιών του εγκεφάλου επιβεβαιώνονταν συνεχώς από νέα δεδομένα, εντούτοις και οι δύο δέχθηκαν έντονη πολεμική. Ο ανορθολογισμός έχει πάντα τους τρόπους του να διεισδύει ακόμη και στον χώρο της επιστήμης.
Ωστόσο, παρά τις όποιες αντιφάσεις, το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα χαρακτηρίζεται η εξαιρετική ανάπτυξη των επιστημών του νευρικού συστήματος και των γνώσεων για τη λειτουργία του εγκεφάλου,όπως επίσης και η ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών λειτουργικής απεικόνισης του εγκεφάλου,έδωσαν τη δυνατότητα να τεθούν (ή να ξανατεθούν) επί τάπητος από την αρχή μιας διαδικασίας, η οποία στον επόμενο αιώνα γίνεται εκρηκτική. Μεγάλος αριθμός επιστημών ασχολείται με τη λειτουργία των νευρικών κυττάρων, την μεταξύ τους επικοινωνία, τη λειτουργία του � �γκεφάλου και της συμπεριφοράς, των λειτουργιών του νου, των ψυχικών λειτουργιών. Αναφέρω μερικές από αυτές: νευροφυσιολογία, νευροχημεία, νευροφαρμακολογία, μοριακή και κυτταρική βιολογία, νευρολογία, ψυχιατρική, ψυχολογία, ψυχανάλυση, ηθολογία, επιστήμη των υπολογιστών, γλωσσολογία, επιστήμες της εκπαίδευσης κ.λπ. Η κατανόηση της λειτουργίας των συνάψεων και η ανακάλυψη των νευροδιαβιβαστικών ουσιών, που αποτελούν το μέσον επικοινωνίας των νευρικών κυττάρων στο επίπεδο της σύναψης, έδωσε τη δυνατότητα να κατανοήσουμε βασικά χαρακ τηριστικά της λειτουργίας του φυσιολογικού και του πάσχοντος εγκεφάλου. Τούτο έχει ως συνέπεια τη δημιουργία όλο και καλύτερων φαρμάκων για την αντιμετώπιση των ψυχικών και νευρολογικών παθήσεων. Η απο-ασυλοποίηση των ψυχικά πασχόντων δεν θα ήταν δυνατόν να επιτευχθεί χωρίς τη βοήθεια των ψυχοφαρμάκων.
Ειδικά, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, η εξαιρετική ανάπτυξη των επιστημών του νευρικού συστήματος και των γνώσεων για τη λειτουργία του εγκεφάλου, όπως επίσης και η ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών λειτουργικής απεικόνισης του εγκεφάλου, έδωσαν τη δυνατότητα να τεθούν (ή να ξανατεθούν) επί τάπητος ερωτήματα τα οποία πριν από λίγα χρόνια δεν ήταν δυνατόν να συζητηθούν. Οπως πώς δημιουργούνται τα συναισθήματα, τι είναι η συνείδηση, ποια είναι η νευροβιολογική βάση της δημιουργικότητας κ.λπ. Δηλαδή δίνεται η δυνατότητα να διερευνηθούν όλε� � εκείνες οι λειτουργίες που μας «κάνουν ανθρώπους» και οδήγησαν στη δημιουργία του πολιτισμού. Οι νευροεπιστήμονες που συμμετέχουν σε αυτό το σύντομο αφιέρωμα θα μας δώσουν τη δική τους άποψη για αυτή την περιπέτεια του ανθρώπινου νου.
Πέντε ειδικοί απαντούν σε τρία κρίσιμα ερωτήματα
Η ταχύτατη πρόοδος στις επιστήμες του εγκεφάλου εμπνέει αισιοδοξία
1. Ποιο είναι το κεντρικό ερώτημα που προσπαθείτε να προσεγγίσετε με την έρευνά σας;
2. Ποιες είναι, κατά τη γνώμη σας, οι πλέον ενδιαφέρουσες ανακαλύψεις που έχουν προέλθει από την έρευνα για τον εγκέφαλο τα τελευταία 20 χρόνια; Αν θα θέλατε να μπείτε στην περιπέτεια της πρόβλεψης, ποιες είναι οι πλέον ενδιαφέρουσες ανακαλύψεις που θα προσδοκούσατε να προέλθουν από τη νευροεπιστημονική έρευνα τα επόμενα 30 χρόνια;
3. Υπάρχουν, κατά τη γνώμη σας, ευρήματα τα οποία έχουν προκύψει από τον χώρο των νευροεπιστημών τα οποία συγκρούονται με τη διαισθητική αντίληψη που έχουμε για τη φύση του ανθρώπου, τον νου, τον τρόπο σκέψης, τα συναισθήματα;
Lloyd Greene, Καθηγητής Παθολογίας και Κυτταρολογίας στο Columbia University, Νεα Υόρκη
1. Η έρευνά μας επιχειρεί να απαντήσει σε δύο κυρίως ερωτήσεις: Πρώτον, ποια είναι τα χημικά μηνύματα και οι μηχανισμοί που ρυθμίζουν τη διαφοροποίηση των πολλαπλασιαζόμενων πρόδρομων κυττάρων σε νευρικά κύτταρα; Δεύτερον, ποιοι είναι οι μηχανισμοί που κατευθύνουν τον θάνατο νευρικών κυττάρων που επέρχεται φυσιολογικά κατά την ανάπτυξη, καθώς επίσης και τον κυτταρικό θάνατο κατά τις διάφορες παθολογικές καταστάσεις, όπως είναι τα εκφυλιστικά νοσήματα, τα εγκεφαλικά επεισόδια και οι τραυματισμοί του εγκεφάλου; Τελικός στόχος είναι η ανακάλυψη θεραπευτικών μεθόδων για την αποφυγή της εκφύλισης των νευρικών κυττάρων σε παθολογικές καταστάσεις.
2. Κατά τη γνώμη μου, στις πρόσφατες σημαντικές ανακαλύψεις περιλαμβάνονται: α) Η κατανόηση, σε ένα πρώτο επίπεδο, της μοριακής βάσης των πλαστικών αλλαγών που υφίσταται ο εγκέφαλος και των μηχανισμών της μνήμης. β) Ο εντοπισμός γενετικών μεταλλάξεων που προκαλούν εκφυλιστικές νόσους του εγκεφάλου. γ) Η ανάπτυξη της τεχνολογίας που μας επιτρέπει να μελετάμε τη λειτουργία του εγκεφάλου σε πραγματικό χρόνο και ενώ επιτελεί συγκεκριμένες λειτουργίες (brain imaging) και οι πληροφορίες που προέκυψαν από τη χρήση αυτών των τεχνικών. δ) Η ανακάλυψη ό τι νέα νευρικά κύτταρα είναι δυνατόν να δημιουργηθούν και στον εγκέφαλο του ενηλίκου. ε) Η κατανόηση των μηχανισμών που ελέγχουν τις συνδέσεις μεταξύ των νευρικών κυττάρων κατά την ανάπτυξη του εγκεφάλου. στ) Η κατ΄ αρχήν εντόπιση γονιδίων τα οποία παίζουν σημαντικό ρόλο στις εξελικτικές διαδικασίες που οδήγησαν στη δημιουργία του εγκεφάλου του ανθρώπου και στην ανάδυση της ομιλίας. ζ) Η ανακάλυψη ότι η τοπική σύνθεση πρωτεϊνών στις αποφυάδες των νευρικών κυττάρων παίζει κύριο λειτουργικό ρόλο. η) Η ανακάλυψη των μοριακών φαινομένων που σχετίζονται με τη μετάδοση της νευρικής πληροφορίας.
Οι ανακαλύψεις που μπορεί να συμβούν τα επόμενα 30 χρόνια είναι δυνατόν να περιλαμβάνουν: α) Την καλύτερη κατανόηση των μηχανισμών εναπόθεσης και ανάκλησης της μνήμης. β) Την εις βάθος κατανόηση της φύσης της συνείδησης. γ) Την ανακάλυψη της μοριακής βάσης των ψυχιατρικών νόσων και την ανάπτυξη νέων τρόπων θεραπείας τους. δ) Την ανάπτυξη αποτελεσματικών τρόπων ρύθμισης της έκφρασης γονιδίων στον εγκέφαλο που θα δώσουν τη δυνατότητα της γονιδιακής αντιμετώπισης πολλών νόσων του εγκεφάλου. ε) Το σπάσιμο του κώδικα που ελέγχει τη δημιουργ� �α των διαφόρων μορφών νευρικών κυττάρων και καθορίζει την εξειδίκευση των συνάψεων μεταξύ των νευρικών κυττάρων. στ) Τον εντοπισμό των εξελικτικών αλλαγών στα γονίδια που καθορίζουν τα ειδικά χαρακτηριστικά της φύσης του ανθρώπου, όπως είναι ο λόγος, η θρησκεία, ο πολιτισμός.
3. Νομίζω πως μία από τις μεγαλύτερες εκπλήξεις είναι η ανακάλυψη ότι ένα μεγάλο ποσοστό των μορίων που συμμετέχουν στη δημιουργία και στη λειτουργία του εγκεφάλου είναι συντηρημένα κατά την εξέλιξη και ότι οι ομόλογες μορφές τους υπάρχουν ακόμη και στα ασπόνδυλα ζώα. Επίσης, ένα άλλο απροσδόκητο εύρημα είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος της εγκεφαλικής μας δραστηριότητας δεν βρίσκεται κάτω από τον συνειδητό έλεγχό μας.
Leo Chalupa, Καθηγητής Οφθαλμολογίας και Νευροβιολογίας στο University of California, Davis, ΗΠΑ
1. Προσπαθούμε να εντοπίσουμε τους παράγοντες που ελέγχουν τη νευρωνική εξειδίκευση. Δηλαδή, να κατανοήσουμε πώς οι νευρώνες αποκτούν την τελική τους δομή, λειτουργία και κυρίως συνδεσμολογία. Πολλά εργαστήρια στον κόσμο μελετούν αυτό το ζήτημα και όλα χρησιμοποιούν κάποιο συγκεκριμένο μοντέλο και εστιάζονται σε συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου. Στο δικό μου εργαστήριο μελετάμε το αναπτυσσόμενο οπτικό σύστημα και ειδικότερα τα γαγγλιακά κύτταρα του αμφιβληστροειδούς και τις συνδέσεις τους με τα οπτικά κέντρα του εγκεφάλου. Τα γα γγλιακά κύτταρα είναι αυτά που στέλνουν τις πληροφορίες από το μάτι (μέσω του οπτικού νεύρου) στα διάφορα εγκεφαλικά κέντρα που επεξεργάζονται οπτικά ερεθίσματα. Η έρευνα αυτή είναι σημαντική διότι η φυσιολογική λειτουργία προϋποθέτει ένα οπτικό σύστημα που έχει αναπτυχθεί φυσιολογικά. Για παράδειγμα, υπάρχουν αρκετές ενδείξεις ότι η δυσλεξία οφείλεται σε σχετικά μικρή ανωμαλία στον τρόπο διασύνδεσης των νευρώνων του οπτικού συστήματος. Πέρα από την πιθανή κλινική σημασία, βέβαια, είναι και η πρόκληση να κατανοήσουμε το πώς διαμορ� �ώνεται το πιο σύνθετο και πολύπλοκο πράγμα στο Σύμπαν, ο ανθρώπινος εγκέφαλος.
2. Υπάρχουν πολλά δεδομένα στην αναπτυξιακή νευροβιολογία που έρχονται σε σύγκρουση με τον κοινό νου· και θα αναφερθώ σε ένα από αυτά για λόγους συντομίας. Εχει πλέον διαπιστωθεί από πολλά εργαστήρια, μεταξύ των οποίων και το δικό μας, ότι υπάρχουν πολύ περισσότερα κύτταρα και συνάψεις (συνδέσεις μεταξύ των νευρώνων) κατά τη διάρκεια της πρώιμης ανάπτυξης απ΄ ό,τι στην ωριμότητα. Στον άνθρωπο, π.χ., υπάρχουν περίπου 1,2 εκατομμύρια γαγγλιακά κύτταρα σε κάθε μάτι, ενώ κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής ανάπτυξης ο αριθμός αυτός είναι περίπου 3 ε κατομμύρια. Αυτό το φαινόμενο της υπερπαραγωγής που ακολουθείται από μαζικό κυτταρικό θάνατο φαίνεται ότι είναι καθολικό γνώρισμα της οντογένεσης όλων των εγκεφαλικών περιοχών. Κατ΄ αναλογία, είναι σαν να χτίζουμε ένα σπίτι με 20 δωμάτια και αργότερα να καταστρέφουμε τα 15 από αυτά ώστε να καταλήξουμε σε ένα σπίτι με πέντε δωμάτια.
3. Δεν πιστεύω ότι υπάρχει μια ανακάλυψη η οποία από μόνη της να είναι πιο σημαντική από άλλες. Η επιστήμη είναι μια αθροιστική διαδικασία όπου η γνώση και η κατανόηση συγκροτούνται με αργούς και ακανόνιστους ρυθμούς μέσω του αντικτύπου πολλών μελετών. Αλλά μια γενική διαπίστωση που πιστεύω πως έχει ιδιαίτερη σημασία είναι το γεγονός ότι ο εγκέφαλος παραμένει εύπλαστος εφ΄ όρου ζωής. Με αυτό εννοώ ότι έχει την ικανότητα να αλλάζει και να μεταβάλλεται. Παρ΄ ότι είναι γνωστό εδώ και χρόνια πως ο αναπτυσσόμενος εγκέφαλος είναι εξαιρετικά � �ύπλαστος, έχουμε τώρα πια πολλές εργαστηριακές ενδείξεις ότι οι νευρώνες μπορούν να αλλάζουν τη δομή και τη λειτουργία τους καθ΄ όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου, ακόμη και στην τρίτη ηλικία (80 χρόνων και πάνω). Αυτό που είναι λιγότερο ξεκάθαρο είναι με ποιο τρόπο μπορεί κανείς να εκμεταλλευθεί αυτή την πληροφορία και να διατηρήσει τον εγκέφαλό του στη βέλτιστη κατάσταση. Εγώ αθλούμαι όλη μου τη ζωή και χαίρομαι που διαπιστώνω ότι υπάρχουν τώρα ακλόνητες ενδείξεις ότι η άσκηση έχει σημαντικές συνέπειες στον εγκέφαλο, όπως η δημιο� �ργία νέων νευρώνων στον ιππόκαμπο, μια δομή που εμπλέκεται στη μνήμη και στη μάθηση.
Στο μέλλον νομίζω ότι οι πιο σημαντικές ανακαλύψεις θα μας επιτρέψουν να επιδιορθώνουμε το κατεστραμμένο νευρικό σύστημα. Αισιοδοξώ ότι σε 20 χρόνια θα μπορούμε να αντιμετωπίζουμε κάποιες από τις παθήσεις που σήμερα είναι ανίατες, όπως τα τραύματα στη σπονδυλική στήλη, ενδεχομένως και να έχουμε επαρκή φαρμακευτική αντιμετώπιση κάποιων ψυχιατρικών παθήσεων, ίσως ακόμη και της νόσου Αλτσχάιμερ. Η πρόοδος στις επιστήμες του εγκεφάλου είναι τόσο γρήγορη ώστε δικαιολογούμαστε να αισιοδοξούμε ότι τα αποτελέσματα της έρευνας θα είναι εμφ� �νή στα παιδιά μας και στα εγγόνια μας. Βεβαίως, αυτό προϋποθέτει ότι οι πλούσιες χώρες, και ιδίως οι ΗΠΑ όπου βρίσκεται η πλειονότητα των νευροεπιστημόνων, θα επιλέξουν να χρηματοδοτήσουν τη βιοϊατρική έρευνα. *
Μιχάλης Πετρίδης, Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο McGill, Διευθυντής Τμήματος Γνωστικών Νευροεπιστημών στο Νευρολογικό Ινστιτούτο του Μόντρεαλ, Καναδάς
1. Η έρευνά μου εστιάζεται στην κατανόηση του ρόλου του προμετωπιαίου φλοιού στις διαδικασίες ελέγχου της νόησης και της συμπεριφοράς. Ατομα με βλάβη του προμετωπιαίου φλοιού παρουσιάζουν σοβαρές διαταραχές στον σωστό προγραμματισμό της σκέψης και της συμπεριφοράς τους, και επομένως στην οργάνωση της καθημερινής τους ζωής. Ο προμετωπιαίος φλοιός, ο οποίος είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένος στον ανθρώπινο εγκέφαλο, αποτελείται από διάφορα πεδία που παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές στην κυτταροαρχιτεκτονική τους οργάνωση και στις συνδέσ εις τους με άλλες περιοχές του εγκεφάλου. Επομένως η κατανόηση της λειτουργίας του προμετωπιαίου φλοιού απαιτεί τον προσδιορισμό συγκεκριμένων διαδικασιών ελέγχου της νόησης και τον εντοπισμό τους σε συγκεκριμένα κυτταροαρχιτεκτονικά πεδία. Γι΄ αυτόν τον σκοπό εξετάζουμε, με ειδικά τεστ που σχεδιάζουμε στο εργαστήριό μας ασθενείς με βλάβες εντοπισμένες στον μετωπιαίο φλοιό και πιθήκους στους οποίους έχουμε αφαιρέσει μόνο ένα από τα πεδία του προμετωπιαίου φλοιού. Ταυτόχρονα χρησιμοποιούμε σύγχρονες μεθόδους απεικόνισης της ενε ργοποίησης του εγκεφάλου (όπως η λειτουργική μαγνητική τομογραφία) σε φυσιολογικά άτομα καθώς εκτελούν διάφορες νοητικές δοκιμασίες. Με αυτές τις μεθόδους κατορθώσαμε να αποκαλύψουμε τον ρόλο συγκεκριμένων περιοχών του προμετωπιαίου φλοιού στον έλεγχο της μνήμης. Για παράδειγμα, ανακαλύψαμε ότι στη μεσοπλάγια περιοχή του προμετωπιαίου φλοιού (κυτταροαρχιτεκτονικά πεδία 46 και 9/46) στηρίζεται η ικανότητά μας να παρακολουθούμε πληροφορίες που βρίσκονται στη μνήμη μας και να καταγράφουμε την ακριβή σειρά με την οποία οι πληροφορίες ε ισήλθαν στη μνήμη μας. Σε μια πρόσφατη μελέτη, π.χ., δείξαμε πώς το πεδίο 46 του προμετωπιαίου φλοιού ενεργοποιείται καθώς παρακολουθούμε την είσοδο ερεθισμάτων στην άμεση μνήμη μας, ενώ ο οπίσθιος βρεγματικός φλοιός εμπλέκεται στον μετασχηματισμό αυτών των ερεθισμάτων. Κατά τη διάρκεια λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας οι εξεταζόμενοι έπρεπε να παρακολουθούν προσεκτικά ποια από τέσσερα αναμενόμενα ερεθίσματα (αφηρημένα σχέδια) εμφανίζονταν στην οθόνη, για να εντοπίζουν κάθε φορά το ερέθισμα που δεν είχε παρουσιαστεί. Υπ΄ αυτές τ� �ς συνθήκες, το πεδίο 46 του προμετωπιαίου φλοιού ενεργοποιείτο (Εικόνα 1). Οταν οι εξεταζόμενοι έπρεπε, επιπροσθέτως, να αλλάζουν τη σειρά των ερεθισμάτων στη μνήμη τους, δηλαδή να τα σκεφτούν σε διαφορετική σειρά, ο οπίσθιος βρεγματικός φλοιός ενεργοποιείτο. Επομένως, ένα βρεγματομετωπιαίο νευρωνικό κύκλωμα παρακολουθεί την είσοδο (ή μη είσοδο) αναμενόμενων πληροφοριών στη μνήμη, τη σειρά με την οποία εισέρχονται οι πληροφορίες στη μνήμη, και τις μεταβάλλει ανάλογα με τις ανάγκες των νοητικών διεργασιών.
2. Στον χώρο των γνωστικών νευροεπιστημών η πιο σημαντική εξέλιξη είναι η απεικόνιση της ενεργοποίησης συγκεκριμένων περιοχών του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια νοητικών διεργασιών.
3. Η κοινή αντίληψη είναι ότι η μνήμη αποτελεί μία ενότητα. Οι νευροεπιστημονικές μελέτες όμως έδειξαν ότι υπάρχουν πολλά είδη μνήμης. Για παράδειγμα, ένας ασθενής με βλάβη του ιπποκάμπειου συστήματος πάσχει από αμνησία, δηλαδή δεν θυμάται τίποτε από ένα συμβάν. Ο ασθενής αυτός όμως μπορεί να μάθει, π.χ., να κολυμπά (καθώς και πολλές άλλες δεξιότητες) παρ΄ ότι δεν θυμάται τίποτε από τις συγκεκριμένες εμπειρίες μάθησης, δηλαδή ποιος ήτανο δάσκαλος, πού και πότε γίνονταν τα μαθήματα της κολύμβησης κτλ. Αυτός ο περίεργος εκ πρώτης όψεως διαχω ρισμός οδήγησε σταδιακά στην αναγνώριση δύο ειδών μνήμης, της δηλωτικής και της μη δηλωτικής μνήμης, που εξαρτώνται από διαφορετικά νευρωνικά κυκλώματα: η δηλωτική μνήμη εξαρτάται από το ιπποκάμπειο σύστημα, ενώ η μη δηλωτική μνήμη στηρίζεται σε διεργασίες μεταξύ του φλοιού και του κερκοφόρου πυρήνα.
Ενα άλλο παράδειγμα διαχωρισμών των νοητικών διεργασιών που βρίσκονται σε αντίθεση με την κοινή αντίληψη περί μνήμης προέρχεται από τη δική μας έρευνα, στην οποία αναφέρθηκα πιο πάνω. Οι ασθενείς με βλάβη του μεσοπλάγιου μετωπιαίου φλοιού αδυνατούν να εποπτεύουν τις διεργασίες της μνήμης τους, παρ΄ ότι μπορούμε να δείξουμε πως οι πληροφορίες βρίσκονται στη μνήμη τους. Δηλαδή, η είσοδος και διατήρηση νέων πληροφοριών στην ενεργό μνήμη (που στηρίζεται στον κροταφικό φλοιό) διαχωρίζεται από την εποπτεία αυτών των πληροφοριών (που στηρί� �εται στον μεσοπλάγιο μετωπιαίο φλοιό)· επίσης, διαχωρίζεται από τη μεταβολή των πληροφοριών στη μνήμη που στηρίζεται στον βρεγματικό φλοιό. Αυτοί οι διαχωρισμοί των νοητικών διεργασιών δεν συμφωνούν με την κοινή αντίληψη περί ενός συμπαγούς ενιαίου μνημονικού συστήματος.
Wolf Singer, Καθηγητής στο Ινστιτούτο Max Planck για την Ερευνα του Εγκεφάλου, Φρανκφούρτη
1. Το κεντρικό ερώτημα που θέλουμε να απαντήσουμε είναι πώς τα πολλαπλά υποσυστήματα του εγκεφάλου αυτοοργανώνονται έτσι ώστε να δημιουργούν συγκροτημένες δυναμικές καταστάσεις. Αυτές με τη σειρά τους αποτελούν τα νευρωνικά αντίστοιχα της αντίληψης, της λήψης αποφάσεων, των προγραμμάτων δράσης και τελικά της επίγνωσης και της συνείδησης.
2. Στον δικό μου τομέα, τη νευροεπιστήμη συστημάτων, οι πιο σημαντικές εξελίξεις έχουν να κάνουν με τις όλο και περισσότερες ενδείξεις ότι ο εγκέφαλος είναι ένα εξαιρετικά κατανεμημένο, αυτοοργανωμένο και δυναμικό σύστημα. Τα πειραματικά δεδομένα που υποστηρίζουν αυτή την άποψη οφείλονται στην ύπαρξη καινούργιων τεχνικών που μπορούν να ανιχνεύσουν και να καταγράψουν τα κατανεμημένα χωροχρονικά πρότυπα ενεργοποίησης του εγκεφάλου- όπως οπτικές καταγραφές, ηλεκτρικές καταγραφές πολλαπλών θέσεων, ηλεκτροεγκεφαλογραφία (ΕΕG) και μαγν� �τοεγκεφαλογραφία (ΜΕG) υψηλής πυκνότητας, λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fΜRΙ), εξελιγμένες τεχνικές για την ανάλυση χρονοσειρών πολλών διαστάσεων. Οσο για το μέλλον, πιστεύω ότι η επιστήμη έχει την ίδια δυναμική με την εξέλιξη και ως εκ τούτου η πορεία της δεν είναι προβλέψιμη.
3. Η επιστημονική άποψη σχετικά με την οργάνωση του εγκεφάλου είναι οπωσδήποτε σε σύγκρουση με τη διαισθητική άποψη που έχουμε για την έννοια του εαυτού ως αυτόνομης οντότητας που διοικεί, ως ερμηνευτής και διευθυντής ορχήστρας, τις πολλαπλές λειτουργίες του εγκεφάλου μας.
Ανδρέας Παπανικολάου, Διευθυντής του Κέντρου Κλινικών Νευροεπιστημών της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Τexas
1. Αμεσοι ερευνητικοί μας στόχοι είναι: Πρώτον, η καταγραφή των νευρωνικών κυκλωμάτων που είναι αναγκαία για αισθητικοκινητικές και γνωσιακές λειτουργίες. Δεύτερον, η ταυτοποίηση παράτυπων σχηματισμών ενεργοποίησης αυτών των κυκλωμάτων σε παιδιά με αναπτυξιακά προβλήματα και σε ασθενείς με ισχαιμικά εγκεφαλικά επεισόδια. Τρίτον, η ταυτοποίηση των παραγόντων που ελέγχουν τη διαδικασία της λειτουργικής αναδιοργάνωσης των παράτυπων κυκλωμάτων (στην περίπτωση των παιδιών με αναπτυξιακά προβλήματα) και των κυκλωμάτων που έχουν υποστε ί βλάβη (στην περίπτωση των ασθενών) η οποία ευθύνεται για την αποκατάσταση των αντίστοιχων λειτουργιών.
2. Οι πλέον σημαντικές εφευρέσεις έχουν γίνει στους τομείς της μοριακής βιολογίας, της γενετικής και της ψυχοφαρμακολογίας- τομείς συναφείς με τις νευροεπιστήμες. Στον κυρίως όμως χώρο των επιστημών του εγκεφάλου νομίζω ότι δύο είναι τα βασικότερα αποτελέσματα της έρευνας τα τελευταία 20 χρόνια. Το ένα είναι η επιβεβαίωση του φαινομένου ή μάλλον της αρχής της πλαστικότητας του εγκεφάλου και των δυνατοτήτων του να αυτοδιοργανώνεται λειτουργικά- μια αρχή που εντυπωσιάζει διότι ανασκευάζει ριζικά την έως προσφάτως κρατούσα αντίληψη για τη φύση του εγκεφάλου. Το δεύτερο είναι η εμφάνιση και η ραγδαία αναβάθμιση των μη επεμβατικών μεθόδων απεικόνισης των λειτουργιών του ανθρώπινου εγκεφάλου (της τομογραφίας βάσει εκπομπής ποζιτρονίων-ΡΕΤ, της λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας, της μαγνητοεγκεφαλογραφίας κτλ.), που επιτρέπουν τη χαρτογράφηση των νευρωνικών κυκλωμάτων τα οποία αντιστοιχούν στις διάφορες βασικές και ψυχονοητικές λειτουργίες.
Φαντάζομαι ότι σύντομα, με τις συνεχείς βελτιώσεις της τεχνολογίας, οι μέθοδοι αυτές θα αντικαταστήσουν πολλές επεμβατικές διαγνωστικές δοκιμασίες ειδικά στη νευρολογία και στην ψυχιατρική.
3. Γύρω στο τέλος της προηγούμενης δεκαετίας, της «δεκαετίας του εγκεφάλου», το περιοδικό «Νewsweek» δημοσίευσε ένα άρθρο για τις εντυπωσιακές εξελίξεις στις νευροεπιστήμες, όπου μεταξύ άλλων αναφέρθηκε και το «γεγονός» ότι λειτουργικές εικόνες του εγκεφάλου ατόμων που προσεύχονταν έδειξαν «the neurological underpinnings of religious states»- το νευρολογικό υπόβαθρο θρησκευτικών συναισθημάτων-, όπως και το «γεγονός» ότι όταν ηρεμήσει η βρεγματική χώρα του εγκεφάλου «people can feel at one with the universe»- ο άνθρωπος βιώνει την εμπειρία της ταύτισής του με το σύμπαν και άλλα παρόμοια. Τέτοιες λοιπόν διακηρύξεις βασισμένες σε επιστημονικές ανακοινώσεις κατά πάσα πιθανότητα εντυπωσιάζουν, εκπλήσσουν και ξενίζουν τον μέσο πολίτη των δυτικών, τουλάχιστον, κοινωνιών. Και τον ξενίζουν διότι, είτε ενσυνείδητα είτε (συνηθέστερα) όχι, ο μέσος πολίτης είναι κατά βάση δυϊστής. Πιστεύει δηλαδή ότι ο ψυχισμός του ανθρώπου, η βούλησή του, η μνήμη του, τα συναισθήματά του και η λογική του εξαρτώνται μεν από τον εγκέφαλο, του οποίου οι διεργασίες διέπονται από τους φυσικούς νόμους, αλλά επίσης εξαρτώνται και από κάτι άλλ� �· κάτι που κάποτε το αποκαλούμε «νου», κάποτε «ψυχή», «πνεύμα» ή «συνείδηση», το οποίο δεν υπόκειται στους ίδιους φυσικούς νόμους. Απόδειξη δε ότι ο δυτικός κόσμος απαρτίζεται κατά κανόνα από δυϊστές αποτελούν φαινόμενα του ακόλουθου είδους: Αν και γνωρίζει ο μέσος πολίτης ότι η εγκληματικότητα, π.χ., όπως και κάθε άλλη ψυχολογική τάση ή κατάσταση, εξαρτάται από τη βιοχημεία και τη φυσιολογία του εγκεφάλου- τις οποίες ο κάτοχος του εγκεφάλου δεν ελέγχει και για τις οποίες επομένως δεν είναι υπεύθυνος-, δεν παύει ο μέσος πολίτης (ούτε οι ν όμοι που θέσπισε) να θεωρεί τον εγκληματία υπεύθυνο των πράξεών του. Αυτό βέβαια σημαίνει ότι του καταλογίζουν ελεύθερη (δηλαδή ανεξάρτητη από τους φυσικούς νόμους που διέπουν τον εγκέφαλο) βούληση. Οταν λοιπόν ακούει ο κοινός πολίτης ότι η επιστήμη ανακάλυψε τα εγκεφαλικά κέντρα σήμερα του θρησκευτικού δέους αύριο της βούλησης, εξίσταται και ενδεχομένως ενδόμυχα διαμαρτύρεται. Και το τραγελαφικό αυτής της κατάστασης είναι ότι κανέναν λόγο δεν έχει ο μέσος πολίτης να εκπλήσσεται ή να δυσανασχετεί με αυτά που λένε οι νευροεπιστήμονε� � (ανεξάρτητα από το αν αυτά που λένε είναι έγκυρα ή όχι). Διότι, απλούστατα, ο δυϊσμός του, όπως άλλωστε ο ιδεαλισμός μιας απειροελάχιστης πλέον μειονότητας ή ο υλιστικός μονισμός της πλειονότητας των νευροεπιστημόνων, είναι θέση μεταφυσική και ως εκ τούτου ούτε διαψεύσιμη ούτε επαληθεύσιμη μέσω των μεθόδων των φυσικών επιστημών. Οπότε ο μεν τυπικός δυϊστής δεν έχει λόγο να φοβάται, διότι κανένα εύρημα της νευροεπιστήμης δεν αρκεί να διαψεύσει τις πεποιθήσεις του, ο δε τυπικός νευροεπιστήμονας, αν είναι να παραμείνει συνεπής στις αρχέ� � της επιστήμης του, δεν πρέπει να επιτρέπει υπαινιγμούς του είδους που προανέφερα. Βέβαια, τόσο ο ανειδίκευτος πολίτης όσο και ο επιστήμονας έχουν όχι μόνο λόγο και δικαίωμα, αλλά και την υποχρέωση ως σκεπτόμενοι άνθρωποι να προσπαθούν να αποδείξουν των οντολογικών θέσεών τους το αληθές, αλλά με μεθόδους άλλες, πέραν των πειραματικών μεθόδων της σύγχρονης νευροεπιστήμης.
Η ανάλυση της βάσης της πραγματικότητας
Αυτοί είναι άνθρωποι που ερεύνησαν εσωτερικα το νου και αυτό που βρίσκεται πέρα απ' αυτόν και στη βάση του. Αυτοί είναι οι διάφοροι μυστικιστές, άγιοι και μεγάλοι στοχαστές. Τα ευρήματά τους βρίσκονται πολύ κοντά το ένα με τ' άλλο και ασφαλώς συμφωνούν μεταξύ τους πιο πολύ απ' ότι οι διάφορες σχολές ατομικής φυσικής σήμερα. Και σήμερα πια, μεγάλοι επιστήμονες αφού διαπέρασαν την ψευδαίσθηση της ύλης και βρίσκονται στην άλλη μεριά, έχουν αρχίσει να δέχονται με μεγάλη κατανόηση τις παμπάλαιες απαντήσεις πάνω στις οποίες στηρίζονται όλες ο ι θρησκευτικές και πνευματικές φιλοσοφίες. Διαβάζουμε παρακάτω από το άρθρο του John Gliedman «Επιστήμονες Αναζητούν την Ψυχή», που δημοσιεύτηκε στην «Επιστημονική Eπιθεώρηση» τον Ιούλιο του 1982. Στο άρθρο αυτό ο συγγραφέας αναφέρεται στις ιδέες που έχει ενστερνιστεί ο Sir John Eccles, ο μεγάλος φυσιολόγος, που πήρε το Νόμπελ της Φυσιολογίας το 1963 για την έρευνά του πάνω στους συνδέσμους των νεύρων.
«Ο Eccles υποστηρίζει θερμά την αρχαία θρησκευτική πίστη, ότι οι άνθρωποι αποτελούνται από μια μυστηριώδη σύνθεση ύλης και άπιαστου πνεύματος. Καθένας από μας είναι μια ενσωμάτωση ενός άϋλου σκεπτόμενου και διορατικού εαυτού, που εισχώρησε στον υλικό νου μας κάποια στιγμή στη διάρκεια της νηπιακής ηλικίας. Έτσι λέει ο άνθρωπος που έβαλε τον ακρογωνιαίο λίθο της (μοντέρνας) σύγχρονης νευροφυσιολογίας. Αυτό το πνεύμα μέσα στο σώμα είναι υπεύθυνο για όλα αυτά που μας ξεχωρίζουν σαν ανθρώπους: συνειδητή αίσθηση του εαυτού, ελεύθερη βούληση, προσωπική ταυτότητα, δημιουργικότητα και ακόμη συναισθήματα όπως η αγάπη, ο φόβος και το μίσος. Ο άϋλος εαυτός μας ελέγχει το νου με τον οποίο επικοινωνεί όπως ο οδηγός με το αυτοκίνητο ή όπως ένας προγραμματιστής καθοδηγεί ένα κομπιούτερ. H πνευματική παρουσία του ανθρώπου, ελαφριά σαν φάντασμα, λέει ο Eccles, ασκεί μια υποψία υλικής επιρροής στον εγκέφαλο και στο νου που είναι σαν κομπιούτερ, τόση ώστε να ενθαρρύνει ορισμένα νευρόνια να ενεργοποιηθούν και άλλα να παραμένουν σιωπηλά.
Προχωρώντας μάλιστα θαρραλέα σ' αυτό που οι περισσότεροι επιστήμονες θεωρούν σαν τη χειρότερη αίρεση, ο Eccles βεβαιώνει ότι ο άϋλος εαυτός επιζεί και μετά το θάνατο του υλικού νου. Και ο Eccles δεν είναι ο μόνος διάσημος επιστήμονας που παίρνει μια τόσο αμφισβητήσιμη καινούργια θέση πάνω στο παμπάλαιο αίνιγμα νους - σώμα. Από το Μπέρκλεϋ μέχρι το Παρίσι και από το Λονδίνο μέχρι το Πρίνστον, γνωστοί επιστήμονες από κλάδους τόσο διαφορετικούς όπως η νευροφυσιολογία με την κβαντική φυσική, δηλώνουν ανοιχτά και παραδέχονται, ότι πιστεύουν στη� � πιθανότητα, τουλάχιστον, της ύπαρξης τέτοιων αντιεπιστημονικών οντοτήτων όπως είναι το αθάνατο ανθρώπινο πνεύμα και η Θεία Δημιουργία».
~ Γνώθι μαθών ~ Ακούσας νόει ~ Σαυτόν ίσθι ~ Γνους πράττε ~
Αναρτήθηκε από:
Τρέλα είναι απλά μια άλλη μορφή της συνείδησης
Πηγή: http://www.ramnousia.com/
Περιορισμένες» οι μεταρρυθμίσεις στην Ολλανδία
μεταρρυθμίσεις» επιχειρώντας να συρρικνώσει το δημόσιο έλλειμμα...
Πηγή: http://piperistostoma.blogspot.com/
ΑΠ’ ΤΗΝ ΚΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΚΟ ΠΟΙΑ ΝΑ ΔΙΑΛΕΞΩ?
ΙΔΕΟΓΡΑΜΜΑ
1. Την Εθνική που- επί δικομματισμού έκανε όλες τις σκοτεινά και αλλοπρόσαλα ανοίγματα, επενδύοντας σε σαπάκια ανά τα Βαλκάνια π.χ. Τουρκία και αλλού πετώντ ας στα σκουπίδια τα χρήματα των Ελλήνων ή την Fitch- που δε μας χρωστάει κανένα καλό και ας μαχαιρώνει συχνά πυκνά- που βγήκε και είπε την ίδια στιγμή ότι ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΘΕΜΑ ΝΑ ΠΑΜΕ ΠΙΣΩ ΣΤΗ ΔΡΑΧΜΗ?. Ποιόν ευνοεί η ........
δικομματικά τοποθετημένη διοίκηση της Εθνική?2. Τον ορυμαγδό της καταστροφολογίας -εντός και εκτός συνόρων- για την έξοδο μας από το Ευρώ και χρεωκοπία, όταν ταυτόχρονα δίνουν στις τράπεζες κοντά στα 20 δις? Θα τα έδιναν αν υπήρχε έστω και η παραμικρή περίπτωση χρεωκοπίας?. Δεν τα έχουν σταθμίσει όλα αυτά οι γύπες του εξωτερικού, μελετώντας διεξοδικά κάθε σενάριο διακυβέρνησης της χώρας?. Ποιός ωφελείται από τον εκφοβισμό μας και τί μοντέλο διακυβέρνησης θέλουν να συνεχιστεί?.
3. Τον δικομματικά διοικούμενο- αφού συγκυβερνούν- ΕΟΠΥ που ισχυρίζεται ότι εξοφλεί τους φαρμακοποιούς και τα διαγνωστικά κέντρα που όλο κάνουν απεργίες για να πάρουν τα χρήματα τους και όλο ανεξόφλητοι μένουν? Ή να θυμηθώ ότι για να πάει ο γονιός μου στο γιατρό με το βιβλιάριο του – και ενώ πληρώνει τις εισφορές του και θα έπρεπε να εί ναι δωρεάν- υποχρεώνεται λόγω περιορισμένης λίστας με αριθμό επισκέψεων ανά γιατρό να δίνει άλλα 20 ευρώ από αυτά που δεν του περισσεύουν λόγω περικοπών του δικομματισμού- για να πάρει τα φάρμακα του?.
4. Τον ΕΟΦ που δεν έχει φάρμακα γιατί αυτοί οι δύο συγκυβερνούν και τον έφτασαν εκεί?. Ή τα δικ� �μματικά διαχειριζόμενα ασφαλιστικά ταμεία που έχουν μπει μέσα λόγω του κουρέματος και δεν έχουν να πληρώσουν συντάξεις και προνοιακά επιδόματα του κόσμου?.
5. Την αισχρή Λαγκάρντ που είπε αυτά που είπε για τα παιδιά μας και για μας – αφού της έχουν δώσει το δικαίωμα να συμπεριφέρεται έτσι- και να μη βγαίνει κανέ� �ας τους- έστω και για το θεαθήναι- να της δώσει μια απάντηση?. Ένα σχόλιο ρε αδερφέ?. Τόσο πολύ τη φοβούνται?. Αυτοί οι δύο θα πάνε να αναδιαπραγματευτούνε μαζί της το μνημόνιο?!!!. Είναι τόση η φρίκη του ψέματος τους , που προκαλεί τοΝ ασταμάτητο καγχασμό και την οργή των Ελλήνων.
6. Τα κόλπα του Άκη, που τα διαβάζουμε άφωνοι, και ενώ τα ξέρανε εδώ και τόσα χρόνια και οι δύο τους, γιατί δεν τα έβγαζαν στη φόρα, για να έχει λιγότερη χασούρα και έλλειμα η Ελλάδα, αλλά χρειάστηκαν δύο γενναίοι δικαστικοί λειτουργοί, παρά τον ανηλεή πόλεμο που υπέστησαν και από τους δύο, για να τα φέρουν στο φως?. Το ΚΥΣΕΑ και με τους δύο στην εξουσία εναλλάξ δε λειτουργούσε?. Δεν πήραν μυρωδιά τί γινόταν?!... Αυτοί δεν ήταν οι κυβερνώντες, αλλά και συγκυβερνώντες?.
7. Ή ΝΑ ΠΙΣΤΕΨΩ ΤΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ 5-6 ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ ΑΥΤΟΚΤΟΝΟΥΝΤΩΝ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΩΝ ΜΑΣ ΠΟΥ ΑΠΟΔΙΔΟΥΝ ΤΗΝ ΠΡΑΞΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΕΧΕΙΑ ΠΟΥ ΤΟΥΣ ΟΔΗΓΗΣΑΝ ΟΙ ΔΥΟ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ?. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΕΜΑΤΗ ΑΙΜΑ ΑΘΩΩΝ, ΚΑΙ ΠΟΥ ΜΑΣ ΞΑΝΑΕΠΙΒΑΛΟΥΝ ΝΑ ΠΑΜΕ ΝΑ ΤΗΝ ΨΗΦΙΣΟΥΜΕ ΣΩΝΕΙ ΚΑΙ ΚΑΛΑ ΣΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΑΦΑΝΙΣ ΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΧΡΕΩΚΟΠΙΑΣ ΠΟΥ ΟΙ ΙΔΙΟΙ ΤΟΥΣ ΜΑΣ ΕΧΟΥΝ ΦΤΑΣΕΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΑΣ ΕΞΟΝΤΩΣΟΥΝ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΥΠΟΛΟΙΠΟΥΣ?. Η ΕΝΟΧΗ ΣΙΩΠΗ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΥΟ ΣΤΟ ΘΕΜΑ ΤΩΝ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΩΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΑ ΛΕΕΙ ΟΛΑ. ΑΝΑΡΩΤΙΕΜΑΙ ΓΙΑΤΙ ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΤΟ ΚΥΡΙΑΡΧΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΜΙΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ ΑΠΟ ΤΑ ΑΝΤΙΜΝΗΜΟΝΙΑΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ?. ΕΤΣΙ ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΟΠΩΝ ΑΥΤΩΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΟΥ ΧΑΝΟΝΤΑΙ ΛΟΓΩ ΤΟΥ ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ.
Frankly my dear Alexis I don’t give a damm…
Προκαταβολές προσωπικών δεδομένων για λόγους στοιχειώδους γνωριμίας. Και ο δικός μου μισθός μειώθηκε δραματικά, και το δικό μου � �αταναλωτικό επίπεδο έπεσε στα τάρταρα και η δική μου ζωή γέμισε ανασφάλειες και αβεβαιότητες για το μέλλον. Ούτε βολεμένος είμαι, ούτε διαπλεκόμενος, ούτε έχω εξασφαλίσει τα προς το ζην για τα επόμενα χρόνια, λόγω.......
της πρόνοιας των γονέων μου να με εξασφαλίσουν.Και εγώ σε αυτή τη χώρα κατοικώ, και εγώ μέρος του λαού της είμαι και, φυσικά, επιχειρήματα του τύπου «όλοι εσείς οι ανήθικοι και διαπλεκόμενοι που βρίζετε τον Τσίπρα και τρέμετε τον ερ χομό του » και «όλοι εμείς οι ηθικοί και ακέραιοι που στηρίζουμε τον αγέρωχο Αλέξη» , τα επιστρέφω ως γραφικά στους εμπνευστές τους. Μάλλον δεν κατάλαβαν ακόμα οι συγκεκριμένοι τι ακριβώς διακυβεύεται για τη χώρα μας και προσπαθούν με ηλίθιες διαιρέσεις και ηθικολογικές εξάρσεις να κομίσουν αριστερό επιχείρημα. Ας είναι. Καμιά φορά τα like υπαγορεύουν ταύτιση με το συρμό.
Όποιος, όμως, έχει στοιχειώδη επαφή με τη σκληρή πραγματικότητα ξέρει πολύ καλά πως ο «προεκλογικός» Αλέξης δε ν θα έχει καμία απολύτως σχέση με τον «κυβερνητικό» Αλέξη. Της κωλοτούμπας το κάγκελο θα γίνει και ως γνωστόν εμείς οι δύσμοιροι πολίτες θα κληθούμε να υποστούμε για μια ακόμα φορά τη διάψευση υψηλών προσδοκιών.
Γιατί αυτό που προτάσσει ο ΣΥΡΙΖΑ σήμερα δεν είναι μια νέα πρόταση διακυβερνήσης, με μια ξεκάθαρη πρόταση εξουσίας, με στοχευμένες πολιτικές ανασυγκρότησης της χώρας, με μια ηγετική ομάδα έτοιμη να απεγκλωβιστεί αυθωρεί και παραχρήμα από την ανευθυνότητα και τους παλληκαρι� �μούς του αντιπολιτευτικού λόγου και να προσγειωθεί ομαλά στην σκληρή πραγματικότητα του πολιτικά εφικτού, με έναν αλλιώτικο τρόπο εξασφάλισης της κοινωνικής συναίνεσης – πέραν του γνωστού, «ικανοποιώ όποια μαλακία μου ζητήσει ο καθένας μόνο και μόνο επειδή είναι παιδί του λαού» - και με ένα νέο πλέγμα νοοτροπιών και συμπεριφορών για τον μέσο πολίτη.
Αυτό που προτάσσει, αντίθετα, ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ο ηθικός Σκουρλέτης απέναντι στον ανήθικο Λοβέρδο! Η αψεγάδιαστη οικογενει οκρατία της κόρης του Κωνσταντόπουλου απέναντι στην κατάπτυστη οικογενειοκρατία της κόρης του Μητσοτάκη! Ο ηθικός ψηφοφόρος του ΣΥΡΙΖΑ , ο οποίος μέχρι χθες ξεχείμαζε στις στάνες των πρασινοφρουρών, απέναντι στον ανήθικο, βολεμένο ψηφοφόρο της γαλαζοπράσινης πολυκατοικίας!
Τη σαχλαμάρα του συγκεκριμένου επιχειρήματος ελπίζω να την κατανοούμε όλοι μας ( όποιοι δεν μπορούν να την κατανοήσουν θα τους παρακαλέσω να αποχωρήσουν και να ψάξουν την επιβεβαίωση της φαντασίωσής τους σε άλ� �α επαναστατικά άρθρα του συρμού ). Στην Αριστερά εμφιλοχωρούν, όπως στο Κέντρο και στη Δεξιά, λαμόγια, μωροφιλόδοξοι, αριβίστες, λαίμαργοι, πειναλέοι και κάθε καρυδιάς καρύδι. Ρίξτε μια ματιά γύρω σας και θα δείτε νυν αμετανόητους σοσιαλιστές του βαθέος ΠΑΣΟΚ (Φωτόπουλος, Κοτσακάς, Κατσέλη, Ραυτόπουλος κ.α) και πρώην ρομαντικούς Συριζαίους του 4% να ξερογλείφονται για τις θέσεις εξουσίας που ξεπροβάλλουν μπροστά τους. Όσοι ανοήτως ισχυρίζονται πως θα έρθει η ηθική Αριστερά για να κυβερνήσει αυτή τη χώρα, απομονώνοντας του ς ανήθικους και αμετροεπείς του μεταπολιτευτικού δικομματισμού, καλύτερα να πάνε σε καμιά παιδική χαρά να κάνουν «κούνια μπέλα» ή σε καμιά κουζίνα να μαγειρέψουν μια από τις θεϊκές συνταγές του Παρλιάρου, μιας και η πολιτική δεν έχει καμία απολύτως σχέση με τις παιδικές κούνιες και τα ζαχαρωτά που ονειρεύονται.
Ακόμα και το ψευτοδίλημμα Μνημόνιο- Αντιμνημόνιο, πάνω στο οποίο επιχειρεί ο ΣΥΡΙΖΑ να χτίσει την ηγεμονία του, δεν μπορεί να αποτελέσει τη βάση άρθρωσης του νέου δικο μματισμού γιατί πολύ απλά η απάντηση στο ερώτημα αυτό θα δοθεί τελεσίδικα μέσα στους επόμενους μήνες με μια από τις ακόλουθες καταλήξεις. Είτε θα το καταγγείλει μια πλειοψηφική Αριστερά και θα πετύχει το μορατόριουμ που ευαγγελίζεται- και στην περίπτωση αυτή θα μας έχει όλους στο πλευρό της- είτε θα το επαναδιαπραγματευτεί μια κυβέρνηση αστικής κατεύθυνσης και θα πετύχει χαλάρωση των όρων του, είτε θα γυρίσουν όλοι σαν βρεγμένες γάτες από τις Βρυξέλλες και συναισθανόμενοι τις επιπτώσεις μιας άτακτης χρεοκοπίας θα εφαρμόσουν το παρόν Μνημόνιο, είτε θα αναλάβουν ορισμένοι την ευθύνη της εξόδου της χώρας μας από το ευρώ.
Όποια και αν είναι η κατάληξη, το δίλημμα Μνημόνιο – Αντιμνημόνιο , που σήμερα καθορίζει την πολιτική στάση των πολιτών, θα μπει οριστικά και αμετάκλητα στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Την αμέσως επόμενη ημέρα θα κληθεί το πολιτικό σύστημα να μας πει ξεκάθαρα τι θα κάνει για την λαθρομετανάστευση, για την κομματική αθλιότητα και τη μετριοκρατία των ελληνικών Πανεπιστημίων, για τον εξορθ� �λογισμό και την ανασυγκρότηση του κράτους, για τις μεγάλες «δεξιώσεις» που δίνουν καθημερινά μεγαλογιατροί του ΕΣΥ στις κλινικές τους με έξοδα του Έλληνα και Ευρωπαίου φορολογούμενου, για την αστική υποβάθμιση όλων των μεγάλων πόλεων της χώρας, για την παταγώδη αποτυχία των αυτοδιοικητικών θεσμών, για τη φοροδιαφυγή χιλιάδων ελεύθερων επαγγελματιών, για τις εστίες ρεμούλας και διαπλοκής σε πολλές ΔΕΚΟ και για τόσα άλλα ζητήματα που άπτονται της καθημερινότητας αλλά και της προοπτικής των Ελλήνων πολιτών. Και επί αυτών τ� �ν θεμάτων θα κληθούν και αυτοί να αποφασίσουν, συμμετέχοντας ενεργά στην λήψη των συλλογικών αποφάσεων.
Αυτό που ψάχνει σήμερα απεγνωσμένα η χώρα μας δεν είναι νέα κόμματα εξουσίας, νέες αρχηγεσίες και νέους λαμπερούς πρωταγωνιστές σε δευτεροκλασάτες χολιγουντιανές φαντασιώσεις του κάθε πικραμένου, αλλά νέες διαδικασίες και νέους θεσμούς διακυβέρνησης, τους οποίους θα κληθεί να υπηρετήσει ένα ανανεωμένο πολιτικό προσωπικό. Αυτό που έχουμε άμεσα ανάγκη σήμερα δεν είν αι μια νέα παρέα αγγέλων που θα τεθεί επικεφαλής του διεφθαρμένου κράτους μας και θα μας βάλει όλους στο σωστό το δρόμο του αριστερού παραδείγματος, αλλά μια νέα παραγωγική βάση που θα στηρίξει ένα σύγχρονο και αποτελεσματικό κράτος πρόνοιας. Δομές χρειαζόμαστε και όχι πολιτικές παρθένες, οι οποίες σε λίγα χρόνια θα περπατούν με τα πόδια ορθάνοιχτα από το «παρά φύσιν» και το «κατά φύσιν» της διακόρευσής τους από τα παλούκια του σημερινού συστήματος διακυβέρνησης. Η εξουσία, εξάλλου, ως γνωστόν διαφθείρει και η απόλυτη εξουσ ία διαφθείρει απόλυτα. Και πουθενά, ανόητε, δεν υπάρχει το «πλην αριστερών Λακεδαιμονίων».
Σίγουρα, πάντως, δε χρειαζόμαστε επιχειρήματα του τύπου «είδαμε και οι δυο μεγάλοι τι κάνανε, ας δώσουμε και μια ευκαιρία στον Αλέξη», μιας και αυτού του είδους τα επιχειρήματα, απεγνωσμένες προσπάθειες εκλογίκευσης μιας εκτός τόπου και χρόνου πραγματικότητας που απλά μας βολεύει, οδήγησαν πριν από 31 χρόνια στο θριαμβευτικό 47% του μεγάλου και μέχρι τότε άγνωστου, για τις κυβερνητικές του ικανότητες, Αντρέα με τις γνωστές σε όλους μας συνέπειες για το μέλλον αυτής της χώρας. Δεν είναι δυνατόν, όμως, να γνωρίζουμε πως ο παπανδρεισμός, ως ήθος διακυβέρνησης, ως πλέγμα νοοτροπιών και συμπεριφορών και ως τρόπος εξασφάλισης της κοινωνικής συναίνεσης αποτέλεσε την ταφόπλακα αυτής της χώρας και σήμερα τρομαγμένοι και απελπισμένοι να προσβλέπουμε στον καμουφλαρισμένο παπανδρεισμό του Τσίπρα για να βγούμε από την κρίση. Ήμαρτον. Πόσες ακόμα φορές θα διαψευστούμε για να μάθουμε;
Αν δεν απαντηθεί σήμερα με γενναιότητα και ειλικρίνεια το ερώτημα αυτό, τότε το επόμενο ερώτημα στο οποίο θα κληθούμε να απαντήσουμε ως χώρα θα είναι αυτό του Αλέξη, λίγο πριν από τον επίλογο του ευρωπαϊκού μας ανέμου «Και τώρα τι θα κάνω; Πού θα πάω με όλον αυτόν τον λαϊκισμό που εξέθρεψα, δίχως μάλιστα να έχω στη φαρέτρα μου τα βέλη που είχε στη δική του ο Αντρέας; Εθνικό νόμισμα, ευρωπαϊκά πακέτα στήριξης, μικρό δημόσιο χρέος, στοιχειώδη παραγωγική βάση, χαμηλό καταναλωτικό επίπεδο των πολιτών». Ανεξαρτήτως της δικής σας απάντησης εγώ καταθέτω από τώρα τη δική μου: «Ειλικρινά, αγαπητέ μου Αλέξη, δεν δίνω δεκάρα! Ο καθένας να αναλάβει επιτέλους, τις ευθύνες του».
ΥΓ. Εννοείται πως ο πάλαι ποτέ κραταιός δικομματισμός έχει τελειώσει με την μορφή που τον γνωρίσαμε. Αν δεν επιχειρήσει ο αστικός πολιτικός κόσμος μια ειλικρινή κά� �οδο στην κοινωνία, αν δεν προχωρήσει σε μια γενναία ανανέωση του πολιτικού του προσωπικού, τόσο σε κεντρικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο, και αν δεν απεγκλωβιστεί από την αδιέξοδη πολιτική του αμιγώς οικονομικού σκέλους του Μνημονίου, διαμορφώνοντας ένα ορθολογικό και ρεαλιστικό σχέδιο εθνικής ανασυγκρότησης δεν έχει καμία ελπίδα διάσωσης απέναντι στην πλημμυρίδα του λαϊκισμού. Οι ιδέες της μεταρρύθμισης και του εκσυγχρονισμού στέκουν σιωπηλές μέσα στην κοινωνία και περιμένουν τις κομματικές ηγεσίες να τις εντοπίσουν και να τις αναδείξουν. Αν δεν τα καταφέρουν θα τεθεί λίαν συντόμως θέμα ηγεσίας και για την αφεντιά τους. Και ο κάθε κατεργάρης θα επιστρέψει τότε στον πάγκο του.
*Ο Τάσος Φούντογλου είναι γιατρός – ειδικευόμενος νεφρολογίας
Πηγή: http://kafeneio-gr.blogspot.com/
Είναι αυτό το σχέδιο Μέρκελ-Σαμαρά για την Ελλάδα;;
Με τις παρακάτω αράδες θα παρουσιάσω ένα υποθετικό σχέδιο(σενάριο) για την αντιμετώπιση της κρίσης στην Ελλάδα, το οποίο ονομάζω «σχέδιο Μέρκελ- Σαμαρά». Το σχέδιο μπορεί να αποτελεί υπόθεση σαν μπόλικες άλλες που εμφανίζονται στα ΜΜΕ, υπογεγραμμένες από αναλυτές, ακαδημαϊκούς, έως και δήθεν μελετητές, υπαλλήλους τραπεζών, αλλά διαφέρει ως προς τα...........
υπόλοιπα σενάρια σε κάτι κρίσιμο: δεν είναι προϊόν πολιτικής σκοπιμότητας, ούτε προπαγανδιστικό τεχνούργημα. Δεν στηρίζεται καν σε σύγχρονες (επικαιροποιημένες) πληροφορίες, μόνον σε αναλυτική προσέγγιση της στρατηγικής της γερμανικής κυβέρνησης, του χρηματοπιστωτικού λόμπυ και της ελληνικής διαπλοκής, που πολιτεύονται σύμφωνα με θεωρητικές καταβολές του «νεολειτουργισμού». Φαίνεται να έχει σχέδιο, λοιπόν, ο κ. Σαμαράς - ως κύριος φορέας των δυνάμε� �ν της διαπλοκής - για την παραμονή της Ελλάδας στην ευρωζώνη και την ανάπτυξη. Ένα σχέδιο ανομολόγητο, όπως και όλα τα προηγούμενα του δικομματισμού, που οδήγησαν στην προσφυγή στο ΔΝΤ, στο «μνημόνιο διάσωσης», στην έξοδο από την χρηματαγορά, στις απολύτως αντιφατικές αναθεωρήσεις με αντιλαϊκά κριτήρια του μνημονίου και του «μηχανισμού διάσωσης» και αργότερα σε μακροχρόνιο καθεστώς χρεοστασίου με άκρως αμφιλεγόμενη αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους - για να διασωθεί ο τραπεζικός τομέας διεθνώς - και μια δανειακή σύμβαση συνοδευμένη � �πό δυσβάστακτους για την κοινωνία και την αγορά όρους, τους οποίους υπόσχονται να τροποποιήσουν αύριο, αυτοί που τους συνομολόγησαν θριαμβολογώντας μόλις χθες.
Το (νέο) σχέδιο λοιπόν είναι απλό και φαντάζει ως νέος μονόδρομος, αν εξετάσει κανείς τα πραγματικά χαρακτηριστικά της κρίσης, της σχέσης εξουσίας ανάμεσα στους βασικούς παράγοντές της και την βούληση (πολιτική στρατηγική) της γερμανικής κυβέρνησης. Αν απορρίψεις τη� � στρατηγική έκδοσης κοινών ομολόγων, την στρατηγική δανειοδότησης των κρατών απευθείας από την ΕΚΤ, έστω την αύξηση των πόρων του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, επιμένοντας μάλιστα στην σφιχτή νομισματική πολιτική, δίχως επιπλέον μεγάλη πιστωτική έκθεση της ίδιας της Γερμανίας, τότε καταλήγεις για την χρεοκοπημένη Ελλάδα στο «μοιραίο»: ενίσχυση της στρατηγικής «εσωτερικής υποτίμησης», με την στρατηγική εφαρμογή ενός (προσωρινού) ειδικού συστήματος εσωτερικών συναλλαγών, εν είδει «διπλού νομισματικού συστήματος», ως εργαλεί ο πληρωμών που θα χρησιμοποιείται αποκλειστικά μέσα στην χώρα και υποχρεωτικά από τον (και στον) δημόσιο τομέα.
Αυτό μεσοπρόθεσμα θα περιόριζε την ύφεση, προκαλώντας συνθήκες ανάπτυξης, αν ασφαλώς συνδυαζόταν με δραστικές νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις και με παράλληλη άμεση εκποίηση ενεργητικών, όπως και με ενεργοποίηση του τραπεζικού τομέα, που πλέον θα είχε κίνητρο χρηματοδότησης της πραγματικής οικονομίας. &n bsp;Αυτή η στρατηγική, πάντα σε συνδυασμό με την λειτουργία του «διπλού νομισματικού», που θα έριχνε δίχως δραματικές οικονομικές (χρηματοπιστωτικές) παρενέργειες κι άλλο το βοιωτικό επίπεδο των Ελλήνων - σε πολύ χαμηλό επίπεδο - θα προσέλκυε σημαντικές άμεσες επενδύσεις, όχι μόνον από την ΕΕ, αλλά κυρίως από αυτήν, ενώ θα διαμόρφωνε προϋποθέσεις σε πρώτο στάδιο αυτοχρηματοδότησης του ελλείμματος και σε δεύτερο, προϋποθέσεις για την παραγωγή αναπτυξιακής οικονομικής δραστηριότητας σημαντικής κλίμακος.
< div class="MsoNormal" style="font-family: Verdana,sans-serif;">Σε μια τέτοια περίπτωση η Ελλάδα θα παρέμενε τυπικώς στην ευρωζώνη, με μικρές τροποποιήσεις του μνημονίου, ενώ παράλληλα θα υπήρχε η νομιμοποίηση για την γερμανική κυρίως κυβέρνηση, να ενισχύσει το επενδυτικό κλίμα στην χώρα με ένα μικρό και σταδιακό «σχέδιο Μάρσαλ». Έτσι κτίζεται η ανάπτυξη σύμφωνα με το «σχέδιο Μέρκελ- Σαμαρά», το οποίο δεν είναι δύσκολο να «ανακαλύψει» κανείς αν σκεφτεί επαγωγικά στην κρίση και γνωρίζει τον τρόπο προσέγγισης του νεολειτουργισμού και την θεωρία της Ηγεμονικής Σταθερότητας που αναπτύχθηκε από τους νεορεαλιστές θεωρητικούς, τους οποίους ακολουθεί τόσο η κ. Μέρκελ, όσο και ο κ. Σαμαράς μαζί με τους συντηρητικούς και νεοφιλελεύθερους κεντροδεξιούς και κεντροαριστερούς ( με τους τελευταίους να διαφοροποιούνται κάπως και σιγά-σιγά πλέον). Το σχέδιο αυτό θα βοηθούσε στον εναρμονισμό του παρόντος διακυβερνητικού μοντέλου της ΕΕ με την οικονομική σταθερότητα όπως την έννουν οι κεντροδεξιοί, πράγμα που θα επιτρέψει στον γε� �μανικό νεοφιλελευθερισμό να παραμείνει εξόχως ανταγωνιστικός σε διεθνές επίπεδο και στην Γερμανία να μην αναγκαστεί να περάσει σε πληθωριστικές πολιτικές, που δεν θα ικανοποιούν τον στόχο για δημοσιονομική συρρίκνωση, ή, με άλλα λόγια, η γερμανική κυβέρνηση να μην αναγκαστεί να υιοθετήσει περισσότερο επεκτατική νομισματική πολιτική και πολιτικές ισχυρότερης ζήτησης στο εσωτερικό της.
Τα τελευταία πολύ θα βόλευαν τους αντιπάλους τ� �ς από την άλλη άκρη του Καναλιού ή του Ατλαντικού, αλλά όχι την ιδέα της ΕΕ, όπως την αντιλαμβάνονται οι Γερμανοί. Καλά, και ο κ. Σαμαράς με ποιους είναι, με τους Γερμανούς ή με τους «άλλους»; Το ερώτημα είναι αφελές. Ο κ. Σαμαράς είναι με όλους εκείνους που θα του επέτρεπαν να γίνει πρωθυπουργός. Και σήμερα το μόνο σχέδιο που θα του διασφάλιζε την πρωθυπουργία μοιάζει να είναι το «σχέδιο Μέρκελ- Σαμαρά», δίχως αυτό να προκαλεί προς το παρόν κλίμα ρήξης μεταξύ ΗΠΑ-Γερμανίας. Θα μπορούσαν να ξεκινήσουν έτσι μέχρι να πιεστεί και άλλο η Γερμανία μέσω της έντονης αποσταθεροποίησης και άλλων χωρών της ευρωζώνης, ώστε να «συμμορφωθεί» και να χαλαρώσει την πολιτική παραγωγής πλεονάσματος που την ισχυροποιεί υπερβολικά στο πλαίσιο του σημερινού διεθνούς ανταγωνισμού.
Άλλωστε με το «σχέδιο Μέρκελ- Σαμαρά», ο ίδιος ο πρόεδρος της ΝΔ και το καθεστώς της διαπλοκής που τον υποστηρίζει, θα εμφανιστούν «έντιμοι» προς το εκλογικό σώμα, την ψήφο του οποίου ζ ητούν για παραμονή στο Ευρώ. Στην ευρωζώνη, έτσι, θα παραμείνουμε έστω και ως εξαίρεση και ειδική περίπτωση, ενώ οι καταθέσεις στις τράπεζες θα παραμείνουν σε ευρώ – στο πλαίσιο του διπλού νομισματικού- και δεν θα χάσουν την αξία τους αυτόματα τα λεφτά των αποταμιευτών, αν και θα μειωθεί σταδιακά και σημαντικά η αξία των περιουσιακών τους στοιχείων, παράλληλα με τους μισθούς στην πατρίδα μας, που θα πληρώνονται με ένα νέο αδιαπραγμάτευτο στην διεθνή αγορά «νόμισμα», το οποίο θα είναι υποτιμημένο σε σχέση με το ευρώ. � �άπως έτσι, εκτός από τον κ. Καρατζαφέρη που πρώτος αυτός από τους Έλληνες πολιτικούς ευαγγελίστηκε δημοσίως το «διπλό νομισματικό» για την Ελλάδα, θα δικαιωθεί και ο πρόεδρος της Κεντρικής Τράπεζας της Πολωνίας Μάρεκ Μπέλκα, ο οποίος μιλώντας στην γερμανική εφημέριδα Financial Times Deutschland επεσήμανε ότι «αυτή η κρυφή υποτίμηση θα κάνει τις ελληνικές υπηρεσίες και τα προϊόντα πιο φτηνά και πιο ανταγωνιστικά […] Οι Έλληνες θα πρέπει να κάνουν και άλλες θυσίες, αλλά τουλάχιστον έτσι θα γίνει με πολιτισμέν ο τρόπο […] Πρέπει να κάνουν τον τουρισμό και άλλες υπηρεσίες πιο ελκυστικές. Η Ελλάδα πρέπει να επανεφεύρει τον εαυτό της», είπε ο άνδρας. Και η «επανεφεύρεση» ξεκινά από την μεγαλύτερη αθλιότητα εις βάρος της ελληνικής κοινωνίας, που θα μπορούσε να φανταστεί κανείς: το διπλό νομισματικό.
Είναι, λοιπόν, αυτό το πραγματικό σχέδιο ανάπτυξης της ΝΔ και του καθεστώτος στην Ελλάδα, ναι ή όχι; Ποιος θα μπορούσε να μας διαβεβαιώσει για αυτό; Ποι� �ς θα μπορούσε να πει κατηγορηματικά όχι; Είναι καταστροφή για τα δύο-τρίτα της κοινωνίας! Είναι ύπουλη επιλογή! Ακόμη πιο ύπουλη από την προσφυγή στο ΔΝΤ, την ελεεινή, αντεθνική μεθόδευση της αναδιάρθρωσης του δημόσιου χρέους και την φαρσοκωμωδία που επισφράγισε την δανειακή σύμβαση και τους εκτελεστικούς νόμους της!
Γιατί δεν μιλάμε γι' αυτό το σχέδιο, αλλά για απίθανες διασκεδαστικές σαχλαμάρες του τύπου: θα μας βγάλει από την ΕΕ και θα μας πάρει το ευρώ μας, αυτό το παλιόπαιδο ο Τσίπρας; Μήπως αυτή η άθλια μεθόδευση συνδυάζεται θαυμάσια με τις προηγούμενες; Αυτό μπορώ να το απαντήσω εγώ, πάλι κάνοντας χρήση της θεωρητικής-πολιτικής υποδομής Μέρκελ- Σαμαρά. Ναι, είναι η απάντηση, καθώς έτσι το καθεστώς στην Ελλάδα με το αδύναμο αξιόχρεο μπορεί να σώσει τους διαπλεκόμενους τραπεζίτες και τους άπληστους καλούς πελάτες του, δίχως να επιβαρύνει σημαντικά τους φορολογούμενους στις άλλες χώρες της ευρωζώνης. Έτσι οι μεγαλομέτοχοι των τραπεζών θα συν� �χίσουν να παίζουν τον ρόλο τους, κερδοσκοπώντας μέσω της χρηματοδότησης του κράτους και της αγοράς με τα λεφτά κυρίως των ίδιων των φορολογουμένων Ελλήνων, από εδώ και εμπρός, ενώ όσοι έχουν «αποθησαυρίσει» σε ευρώ, σπανίως τίμια και σχεδόν ποτέ δίχως χρήση παραοικονομικών μηχανισμών, θα δοξάζουν την πολιτική δολιότητα των διαπλεκομένων. Να γιατί τόσο μένος εναντίον του ενδεχομένου να σχηματιστεί αριστερή κυβέρνηση! Αυτό είναι το ένα, το άλλο έχει να κάνει με «ατασθαλίες» στη σχέση κυβέρνηση- τράπεζες- αγορά- κόμματα.
Όπως ξέρετε, ο τραπεζικός τομές στην Ελλάδα αποτελεί κρίσιμο παράγοντα της κρίσης. Θα γνωρίζετε επίσης ότι αποτέλεσε το μακρύ χέρι της διαπλοκής, το οποίο μπλέχτηκε σε όλα τα μείζονα σκάνδαλα της μεταπολίτευσης, στο βαθμό που δεν τα προκάλεσε. Ήταν πάντοτε το χέρι που τα έπαιρνε από τους μικρούς και τα έδινε στους μεγάλους, ένας βασικός πυλώνας αναδιανομής από κάτω προς τα επάνω, είτε δια του χρηματιστηρίου, είτε δια των ιδιαίτερων τραπεζικών πολιτικών ή μεθοδεύσεων. Οι μεγαλομέτοχοι των τραπεζών μάλιστα μετά την ένταξή μας στο ευρώ, όχι μόνον πέτυχαν να κερδοσκοπήσουν εις βάρος της ελληνικής κοινωνίας με ανεπανάληπτο τρόπο, αλλά επιπλέον από κράτος εν κράτει μεταβλήθηκαν στη κύρια διακυβερνητική δομή της πολιτείας, σε κράτος δηλαδή σκέτα-νέτα. Όλες οι οικονομικές λειτουργίες του κράτους πραγματοποιούνται και θεμελιώνονται θεσμικά από αυτούς του ιδιώτες εργολάβους των ροών του χρήματος, πού σήμερα είναι εξίσου πτωχευμένοι με το ελληνικό κράτος. Και μια και όλα πλέον στη ν ΕΕ βασίζονται στο «τραπεζικό μάνατζμεντ και μάρκετινγκ», όλες οι πολιτικές αναπτύσσονται στο πλαίσιο της πολιτικοοικονομικής αφήγησης του τραπεζίτη και ασφαλώς κατατείνουν στην παραθεσμική πολιτική εξουσία του, η οποία με τη σειρά της έρχεται να διασφαλίσει το ρόλο του ως ρυθμιστικού για την κοινωνία και την αγορά, παράγοντα.
Το «σχέδιο Μέρκελ – Σαμαρά» θα μπορούσε όχι απλώς να τους σταθεροποιήσει ως πολιτικούς παράγοντες, παρά τα οικονομικά τους χάλια και την προβληματική ηθική που συνοδεύει την φήμη τους, αλλά επιπλέον να τους καταστήσει κύριους φορείς της αναπαραγωγής του καθεστώτος διαπλοκής στη χώρα μας. Το «διπλό νομισματικό» είναι το σύστημα της διπλής πολιτικής ηθικής, το οποίο θα καταστρέψει «με το γάντι», αντί με τον κασμά, την ελληνική κοινωνία εν ονόματι της ανάπτυξης-Σαμαρά, στο πλαίσιο του γερμανικού νεοφιλελεύθερου ιδεολογήματος. Οδηγήστε τον κ. Σαμαρά και όλους τους υπόλοιπους πολιτικούς αρχηγούς να πάρουν θέση πάνω σε αυτή την υπόθεση. Είναι ε πιτακτική ανάγκη να ξεκαθαρίσει αυτή η κρίσιμη παράμετρος αντιμετώπισης της ύφεσης και γενικότερα της κρίσης στην Ελλάδα.
Πηγή: http://kafeneio-gr.blogspot.com/
Subscribe to:
Posts (Atom)