Η αβασάνιστη αποδοχή ενός φιλοσοφικού, επιστημονικού ή θρησκευτικού δόγματος είναι η απαρχή της εθελοντικής υποδούλωσής του πνεύματός μας. Η παράδοση της διανοητικής μας ακεραιότητας στα χέρια κάποιας αυθεντίας που θα «ξεστομίσει» την απόλυτη αλήθεια δεν είναι τίποτε άλλο από μετάθεση του καθορισμού και του ελέγχου της σκέψης μας σε κάποιον άλλο. Η ατροφία της κριτικής σκέψης, η πνευματική οκνηρία, η ελλιπής μόρφωση και τέλος, η ελλιπής αντιληπτική ικανότητα είναι απλώς συμπτώματα αυτής της πρώτης αδράνειας.
Αντί λοιπόν να διαβάσουμε το βιβλίο κάποιου ή αντί να παρακολουθήσουμε τη διάλεξή του, αρκούμαστε στο να διαβάσουμε απλώς την κριτική επάνω στο βιβλίο του ή στο να ακούσουμε μία σύνοψη της διάλεξής του σε κάποια τηλεοπτική εκπομπή. Με αυτόν τον τρόπο διαστρεβλώνεται, ηθελημένα ή μη, και η πιο ορθολογική άποψη, καθώς επί της ουσίας δε γνωρίζουμε το ακριβές περιεχόμενο του βιβλίου ή της διάλεξης, παρά μόνο εμπιστευόμαστε μία άποψη κάποιου άλλου για αυτά. Εξάλλου, είναι ευκολότερο αλλά και συντομότερο να αφορίσουμε τις αξιώσεις ενός φιλοσ� �φου, ενός επιστήμονα ή ενός καλλιτέχνη στο σύνολό τους, παρά να διαβάσουμε πρώτα έστω και μία παράγραφο γραμμένη από τον ίδιο.
Η Τριγωνομετρία είναι μία Επιστήμη η οποία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε αξιώματα που μπορούμε να αντιληφθούμε. Το σημείο δεν υπάρχει, αλλά δεχόμαστε την ύπαρξή του χάριν ευκολίας. Το παράδειγμα αυτό δεν έχει ως σκοπό να αμφισβητήσει την Επιστήμη της Τριγωνομετρίας, μας δείχνει ωστόσο την τάση μας να προσαρμόζουμε την πραγματικότητα στα μέτρα της αντιληπτικής μας ικανότητας. Κι αν το παραπάνω παράδειγμα σας μοιάζει άστοχο, αναρωτηθείτε ποιο είναι το κατά οποιονδήποτε τρόπο τεκμηριωμένο επιχείρημα που μας αποδεικνύει την ιδιαιτερότητ α των βασιλικών οικογενειών ή πως η ευθανασία είναι κάτι που δεν πρέπει να συμβαίνει! Σωστά, κανένα.
Ακόμη όμως κι αν δεχτούμε κάποιες απόψεις ως ιστορικά απομεινάρια ή έστω λόγω του συμβολισμού τους γνωρίζοντας ωστόσο την απόκλισή τους από την πραγματικότητα, πράττουμε και πάλι το ίδιο λάθος. Ο Πλάτωνας λόγου χάριν θεωρούσε τους Έλληνες ανώτερους των βαρβάρων, γεγονός που δικαιολογούσε τη δουλεία όταν δούλος ήταν ο βάρβαρος. Φυσικά αν είσαι Έλληνας, η παραπάνω πεποίθηση ίσως και να σου φαίνεται ορθή και εφόσον κάτι τέτοιο ειπώθηκε από τα χείλη του Πλάτωνα δε μένουν πια και πολλά να πούμε! Βεβαίως, ο Πλάτωνας πίστευε επίσης στη βρεφοκ� �ονία ως μέτρο κατά του υπερπληθυσμού, στην κατωτερότητα της γυναίκας έναντι του άντρα, θεωρούσε την Ολιγαρχία ως το ιδανικό πολίτευμα και τις Τέχνες ως κάτι άχρηστο. Στην αποδοχή και διατήρηση παράλογων πεποιθήσεων σαν τις παραπάνω συμβάλει η συμπερίληψή τους μέσα σε ένα ευρύτερο γενικευμένο πλαίσιο όπως για παράδειγμα ότι πρόκειται για απόψεις του Πλάτωνα, του Αποστόλου Παύλου ή του Μαρξ και άρα είναι σωστές στο σύνολό τους, κάτι που πηγάζει από την αδράνεια που περιέγραψα στην πρώτη παράγραφο.
Η αλήθεια όμως είναι πως οι άνθρωποι ούτως ή άλλως δεν αποζητούμε την αντικειμενικότητα ως κανόνα, αλλά την επιβεβαίωση της πολλές φορές άκριτης πεποίθησής μας από κάποιον άλλον. Αυτή η τάση αποδεικνύεται και με μία καθημερινή συνήθεια πολλών από εμάς. Σε όλο τον κόσμο υπάρχουν ΜΜΕ φιλοκυβερνητικά και μη. Ο καθένας μας επιλέγει για την ενημέρωσή του το μέσο που είναι πιο κοντά στις αντιλήψεις του. Άρα, στην ουσία δεν αποζητούμε την πραγματική γνώση ή ενημέρωση, αλλά την επιβεβαίωση των δικών μας αντιλήψεων που πιθανότατα δημιουργήθηκαν από την αβασάνιστη αποδοχή ενός δόγματος όπως ακριβώς συμβαίνει και με τις θρησκείες. Από ένα σημείο κι έπειτα, η «επαφή» μας με απόψεις εκτός των δικών μας έρχεται να μας δυσαρεστήσει, να μας εξοργίσει ή – σπανιότερα – να κλονίζει συθέμελα το αξιακό μας οικοδόμημα.
Ο Δογματικός Ολοκληρωτισμός
Ως εκ τούτου, στην προσπάθειά του να οχυρωθεί, το κάθε δόγμα έχει την τάση του ολοκληρωτισμού και η κάθε θεωρία έχει την τάση της γενίκευσης. Θα μπορούσαμε να πούμε πως όσο πιο αδύναμο είναι ένα επιχείρημα, τόσο πιο δυνατά διαλαλείται, ενώ η έλλειψη επιχειρημάτων συχνά οδηγεί στη βίαιη επιβολή του ως αλήθεια. Οι μουσουλμάνοι για παράδειγμα πιστεύουν στην απόλυτη αλήθεια που αναφέρεται στο Κοράνι και θεωρούν άπιστους τους αλλόθρησκους. Η εκδοχή της Παλαιάς Διαθήκης ίσως να φαντάζει ένα ανόητο παραμύθι μπροστά στο δικό τους δόγμα. Ένας μο υσουλμάνος λοιπόν αντιλαμβάνεται τη θεολογική πραγματικότητα υπό το πρίσμα ενός δόγματος που δέχεται ως αξίωμα, κάτι όμως που διαστρεβλώνει την αντιληπτική και διανοητική του ακεραιότητα. Τα θεμελιώδη σφάλματα στα οποία υποπίπτει ένας θρησκόληπτος είναι:
α) Η άκριτη αποδοχή πως υπάρχει θεός και
β) Η άκριτη αποδοχή πως ο θεός που υπάρχει είναι αυτός που πιστεύει.
Οι άνθρωποι που έχουν την τάση να πιστεύουν σε κάποιο θεό, έχουν αποδεδειγμένα την τάση να πιστεύουν και στη μοίρα, στην αστρολογία ή σε άλλους εξωτερικούς παράγοντες ελέγχου όπως είναι και η Εξουσία. Αυτή η κατηγορία ανθρώπων είναι σαφώς ευκολότερα χειραγωγήσιμοι, καθώς οι ίδιοι από μόνοι τους τοποθετούν τους εαυτούς τους σε ένα εξουσιαστικό αξιακό σύστημα όπου εξουσιαστής μπορεί να είναι ο Θεός, το Κράτος, ο Βασιλιάς, ο Προϊστάμενος, ο Πατέρας, ο Άντρας, ο ίδιος κοκ.
Η Εξουσιοκρατία
Αυτό λοιπόν που εγώ ονομάζω «Εξουσιοκρατία» έρχεται σε πλήρη ταύτιση με την επονομαζόμενη «Αιτιοκρατία». Η Αιτιοκρατία ή αλλιώς Ντετερμινισμός είναι πολύ απλοϊκά η φιλοσοφική αξίωση πως όλα γίνονται για κάποιο λόγο. Κατά την Εξουσιοκρατία, όλοι βρίσκονται εκεί για κάποιο λόγο, δηλαδή ο κάθε εξουσιαστικός παράγοντας προκαθορίζεται είτε βάσει κάποιων νόμων, είτε βάσει κάποιων δυνάμεων που τον «υποχρεώνουν» να μείνει στη θέση του. Η επιχειρηματολογία υπέρ του εξουσιοκρατικού μοντέλου συνήθως είναι η Πίστη πως ο εξουσιαστής είναι κάτι ανώτερο από εμάς, άρα και πως εμείς είμαστε κατώτεροι από αυτόν.
Από τη μία λοιπόν τα θρησκευτικά δόγματα αποδέχονται πως όλα είναι προδιαγεγραμμένα και πως όλα γίνονται για κάποιον λόγο που τις περισσότερες φορές δε γνωρίζουμε και από την άλλη ευαγγελίζονται την αιώνια ζωή, κάτι που λειτουργεί άλλοτε ως κίνητρο και άλλοτε ως φόβητρο (βλ. Παράδεισο και Κόλαση). Αναλυτικά, τα δημοφιλέστερα θρησκευτικά δόγματα δέχονται ως δεδομένα:
α) Το ότι υπάρχει ένας παντοδύναμος θεός
β) Το ότι υπάρχει ζωή μετά το θάνατο
γ) Το ότι οι πράξεις μας θα επιβραβευθούν ή θα τιμωρηθούν
δ) Το ότι όλα γίνονται βάσει κάποιου Σχεδίου και για κάποιο λόγο.
Όσον αφορά την ύπαρξη του θεού, αυτό είναι κάτι που το ότι δε μπορεί να αποδειχθεί η ύπαρξη ή η ανυπαρξία του δε σημαίνει αυτομάτως ότι υπάρχει ή δεν υπάρχει και το ίδιο φυσικά ισχύει και για τη ζωή μετά θάνατον. Το καλύτερο που θα μπορούσαμε να κάνουμε στην προκειμένη περίπτωση θα ήταν να αναβάλλουμε την κρίση μας μέχρι να αποκτήσουμε νεότερα στοιχεία, κάτι όμως που αντικρούει στην αρχή του ολοκληρωτισμού και της γενίκευσης που ανέφερα παραπάνω. Η ύπαρξη Σχεδίου ταυτόχρονα με το ότι οι πράξεις μας θα επιβραβευθούν ή θα τιμωρηθούν είναι κάτι το αλληλοαναιρούμενο. Η ύπαρξη Σχεδίου καθιστά μάταιη οποιαδήποτε κίνηση από πλευράς μας, καθώς ούτως ή άλλως η μοίρα μας είναι προδιαγεγραμμένη! Και δε θα σταθώ καθόλου στη σαδιστική φύση ενός τέτοιου θεού, η οποία από μόνη της θέτει υπό αμφισβήτηση την υποτιθέμενη παντοδυναμία του.
Ο Φόβος
Ωστόσο, ο φόβος είναι ένα πολύτιμο εργαλείο στα χέρια ενός εξουσιαστή. Ο φόβος της Θείας τιμωρίας, της Κόλασης, της Κομμουνιστικής απειλής, της Τρομοκρατίας κοκ. είναι μερικές μόνο από τις επινοήσεις που χρησιμοποιήθηκαν και χρησιμοποιούνται για να σπείρουν το φόβο στις συνειδήσεις των ανθρώπων. Παρόμοια «τακτική» ακολούθησαν τα δημοφιλέστερα θρησκευτικά δόγματα και οι ναζί, ενώ ακόμη και σήμερα χρησιμοποιείται ως ψυχολογικό τονωτικό σε στρατιώτες πριν ριχτούν στη μάχη. Ως εκ τούτου, μία καλή αρχή για να προστατεύσουμε και να διατηρή σουμε την αντιληπτική μας ακεραιότητας από υποκειμενικές διαστρεβλώσεις είναι η εξάλειψη κάθε φόβου.
Η Υπερηφάνεια
Παρά τις διαφορές τους όμως, εξουσιαστές και εξουσιαζόμενοι διαθέτουν δύο κοινά χαρακτηριστικά. Το πρώτο είναι αυτό της αυταρέσκειας, του ναρκισσισμού, της έπαρσης ή της υπερηφάνειας. Δεν υπάρχει μέλος κάποιου όχλου που να μην είναι υπερήφανο για τη συμμετοχή του σε αυτόν. Ένας στρατιώτης, όπως επίσης και ο αρχηγός του, είναι υπερήφανος γι' αυτό που κάνει – όχι για το ότι σκοτώνει άλλους ανθρώπους, αλλά για το ότι υπερασπίζεται την πατρίδα του και το Δίκαιο. Αυτή είναι μία ευχάριστη προσέγγιση για αυτόν που την πραγματοποιεί, αλλά χωρί� � καμία αντικειμενική εγκυρότητα. Η φυλετική, εθνική, θρησκευτική ή άλλη έπαρση είναι βασικό συστατικό οποιασδήποτε προπαγάνδας ή αντίστροφα, δε νοείται προπαγάνδα δίχως την καλλιέργεια μίας κάποιας έπαρσης. Τις περισσότερες φορές ο σπόρος αυτής της έπαρσης συναντάται ακόμη και μέσα στα έργα των μεγαλυτέρων ονομάτων της Φιλοσοφίας και της Επιστήμης με εκούσιο ή ακούσιο σκοπό την επίτευξη ευρύτερης αποδοχής των απόψεών τους.
Όλοι οι άνθρωποι έχουμε κάποιες αξίες μέσα μας όπως αυτές της Ισότητας, της Δικαιοσύνης, της Πίστης, του Πατριωτισμού, της Οικολογίας κοκ. Συχνά συναντούμε σε διαφορετικούς ανθρώπους παρόμοια αξιακά συστήματα. Η ιδεολογική σύγκλιση ή απόκλιση ενός ανθρώπου από έναν άλλον δεν είναι τίποτε άλλο παρά η ταύτιση ή μη ταύτιση της προτεραιότητας που δίνει ο καθένας μας σε καθεμία από αυτές. Και όπως είναι φυσικό, και εξαιτίας και των λόγων που περιέγραψα στην αρχή, είναι πιθανότερο δύο άνθρωποι με ανεπτυγμένη την οικολογική τους ευαισθησία να συμπαθήσουν ο ένας τον άλλον, ενώ αντιθέτως ένας υπέρμαχος της Ισότητας είναι πιθανότερο να έρθει σε αντιδικία με κάποιον για τον οποίο ο Πατριωτισμός προηγείται της Ισότητας.
Κατ' αυτόν τον τρόπο πολλοί από εμάς αποδεχόμαστε δογματικά πως η πατρίδα μας έχει σημαντικότερα πλεονεκτήματα από τις άλλες χώρες, πως καλύτερη ποδοσφαιρική ομάδα είναι αυτή που υποστηρίζουμε άσχετα με τη θέση της στο βαθμολογικό πίνακα κοκ. Παρόλο όμως που η ανωτερότητα μίας φυλής, ενός Έθνους, μίας θρησκείας, η «αγιότητα» του προλεταριάτου κλπ. δεν είναι τίποτε άλλο από ανυπόστατες ανοησίες, οι ανοησίες αυτές ακούγονται ευχαρίστως από τα αυτιά αυτών που ευνοούνται με οποιονδήποτε τρόπο. Βεβαίως οι ανοησίες αυτές βασίζονται σε επι� �ειρήματα, που παρόλο που στερούνται εγκυρότητας, δεν παύουν να είναι επιχειρήματα! Αυτά βεβαίως ευσταθούν μονάχα απέναντι στην άγνοια ή στην ελλιπή γνώση του αντιτιθέμενου, κάτι που βεβαίως γνωρίζει κάθε δημαγωγός που σέβεται τον εαυτό του.
Η Ελπίδα
Το δεύτερο κοινό χαρακτηριστικό εξουσιαστή και εξουσιαζόμενου είναι η διατήρηση της ελπίδας πως βαδίζουμε προς ένα καλύτερο αύριο. Από τη μία οι προοδευτικοί ευελπιστούν σε νέες ανακαλύψεις και νέες διεξόδους και από την άλλη οι συντηρητικοί οραματίζονται την επιστροφή στις παραδοσιακές Αρχές των προγόνων μας. Και οι δύο κατηγορίες είναι εξίσου χειραγωγήσιμες από οποιοδήποτε εξουσιαστικό δόγμα, αρκεί αυτό να εμφυσήσει την ελπίδα στις αντίστοιχες μάζες. Από τη μία λοιπόν έχουμε την έμφυτη τάση των συντηρητικών προς την Εξουσιοκρατ� �α, γεγονός που τους καθιστά σχετικά εύκολη λεία για τα εξουσιαστικά δόγματα και από την άλλη έχουμε τους προοδευτικούς, που αν και συχνά απαγκιστρωμένοι από παραδοσιακές δογματικές αγκυλώσεις, σκοντάφτουν στην ίδια τους την προοδευτικότητα που συχνά τους δίνει την ψευδαίσθηση πως ο κόσμος, αργά ή γρήγορα, τείνει προς κάτι καλύτερο.
Συμπεραίνουμε λοιπόν πως συντηρητικοί και προοδευτικοί επηρεάζονται από την ίδια τους την ελπίδα πως είτε θα επιστρέψουμε στις λαμπρές εποχές του παρελθόντος, είτε θα προοδεύσουμε, κάτι όμως που προδιαγράφει στις συνειδήσεις και των δύο κατηγοριών την επικράτηση της δικής τους εκδοχής. Συχνά ακούμε τη φράση πως «Η Δικαιοσύνη θα λάμψει», θεωρώντας κάτι τέτοιο ως δεδομένο, χωρίς όμως να λάβουμε υπόψιν τον διεφθαρμένο Δικαστή ο οποίος – σε αντίθεση με την πρώτη παραδοχή – είναι η μόνη αντικειμενική αλήθεια του παραδείγματός μας. Η πεπο ίθησή μας αυτή πως το Καλό, το Δίκαιο και το Λογικό πάντα στο τέλος νικά δεν είναι τίποτε άλλο παρά η ελπίδα μας πως κάτι τέτοιο θα συμβεί χωρίς όμως αυτό να αποτελεί δεδομένο ή αντικειμενική αλήθεια. Μία καλή προστασία λοιπόν απέναντι σε κάθε είδους υποκειμενικότητας ή προπαγάνδας θα μπορούσε να είναι ο διαχωρισμός της κάθε ελπίδας μας από συλλογισμούς που απαιτούν μια κάποια αντικειμενικότητα.
Η Επόμενη Μέρα
Για το αν ο κόσμος βαδίζει μονίμως προς ένα καλύτερο αύριο, επιτρέψτε μου να διατηρήσω τις επιφυλάξεις μου. Αν και η παραπάνω σκέψη δε μας αφήνει και πολλά περιθώρια αισιοδοξίας, η τάση των εκάστοτε παράλογων κατεστημένων προς τον ολοκληρωτισμό και η επιβολή τους μέσω ρητορικών τεχνασμάτων ή βίας, συχνά προαναγγέλλει και την ημερομηνία λήξης τους. Αυτό όμως δε συμβαίνει απλώς επειδή είναι γραφτό, αλλά λόγω του εξουσιαστικού τους χαρακτήρα καθώς όσο θα υπάρχει κάτι που θα θέλει να υπερισχύσει είτε είναι άποψη είτε είναι εξουσία, τόσο θα υπάρχει και κάτι αντίστοιχο που θα θέλει να αντιταχθεί και αντίστροφα. Χωρίς αυτό να σημαίνει πως η λογική πάντα υπερισχύει, η εξάλειψη εννοιών όπως οι αυθεντίες, τα δόγματα, ο ολοκληρωτισμός και εν τέλει η εξουσία είναι κάτι που μπορεί να κάνει τη ζωή μας καλύτερη. Όσο το συντομότερο λοιπόν συμβεί κάτι τέτοιο – αν ποτέ συμβεί – τόσο το καλύτερο για εμάς.
Πηγή:
The Arkan Project
Αντί λοιπόν να διαβάσουμε το βιβλίο κάποιου ή αντί να παρακολουθήσουμε τη διάλεξή του, αρκούμαστε στο να διαβάσουμε απλώς την κριτική επάνω στο βιβλίο του ή στο να ακούσουμε μία σύνοψη της διάλεξής του σε κάποια τηλεοπτική εκπομπή. Με αυτόν τον τρόπο διαστρεβλώνεται, ηθελημένα ή μη, και η πιο ορθολογική άποψη, καθώς επί της ουσίας δε γνωρίζουμε το ακριβές περιεχόμενο του βιβλίου ή της διάλεξης, παρά μόνο εμπιστευόμαστε μία άποψη κάποιου άλλου για αυτά. Εξάλλου, είναι ευκολότερο αλλά και συντομότερο να αφορίσουμε τις αξιώσεις ενός φιλοσ� �φου, ενός επιστήμονα ή ενός καλλιτέχνη στο σύνολό τους, παρά να διαβάσουμε πρώτα έστω και μία παράγραφο γραμμένη από τον ίδιο.
Η Τριγωνομετρία είναι μία Επιστήμη η οποία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε αξιώματα που μπορούμε να αντιληφθούμε. Το σημείο δεν υπάρχει, αλλά δεχόμαστε την ύπαρξή του χάριν ευκολίας. Το παράδειγμα αυτό δεν έχει ως σκοπό να αμφισβητήσει την Επιστήμη της Τριγωνομετρίας, μας δείχνει ωστόσο την τάση μας να προσαρμόζουμε την πραγματικότητα στα μέτρα της αντιληπτικής μας ικανότητας. Κι αν το παραπάνω παράδειγμα σας μοιάζει άστοχο, αναρωτηθείτε ποιο είναι το κατά οποιονδήποτε τρόπο τεκμηριωμένο επιχείρημα που μας αποδεικνύει την ιδιαιτερότητ α των βασιλικών οικογενειών ή πως η ευθανασία είναι κάτι που δεν πρέπει να συμβαίνει! Σωστά, κανένα.
Ακόμη όμως κι αν δεχτούμε κάποιες απόψεις ως ιστορικά απομεινάρια ή έστω λόγω του συμβολισμού τους γνωρίζοντας ωστόσο την απόκλισή τους από την πραγματικότητα, πράττουμε και πάλι το ίδιο λάθος. Ο Πλάτωνας λόγου χάριν θεωρούσε τους Έλληνες ανώτερους των βαρβάρων, γεγονός που δικαιολογούσε τη δουλεία όταν δούλος ήταν ο βάρβαρος. Φυσικά αν είσαι Έλληνας, η παραπάνω πεποίθηση ίσως και να σου φαίνεται ορθή και εφόσον κάτι τέτοιο ειπώθηκε από τα χείλη του Πλάτωνα δε μένουν πια και πολλά να πούμε! Βεβαίως, ο Πλάτωνας πίστευε επίσης στη βρεφοκ� �ονία ως μέτρο κατά του υπερπληθυσμού, στην κατωτερότητα της γυναίκας έναντι του άντρα, θεωρούσε την Ολιγαρχία ως το ιδανικό πολίτευμα και τις Τέχνες ως κάτι άχρηστο. Στην αποδοχή και διατήρηση παράλογων πεποιθήσεων σαν τις παραπάνω συμβάλει η συμπερίληψή τους μέσα σε ένα ευρύτερο γενικευμένο πλαίσιο όπως για παράδειγμα ότι πρόκειται για απόψεις του Πλάτωνα, του Αποστόλου Παύλου ή του Μαρξ και άρα είναι σωστές στο σύνολό τους, κάτι που πηγάζει από την αδράνεια που περιέγραψα στην πρώτη παράγραφο.
Η αλήθεια όμως είναι πως οι άνθρωποι ούτως ή άλλως δεν αποζητούμε την αντικειμενικότητα ως κανόνα, αλλά την επιβεβαίωση της πολλές φορές άκριτης πεποίθησής μας από κάποιον άλλον. Αυτή η τάση αποδεικνύεται και με μία καθημερινή συνήθεια πολλών από εμάς. Σε όλο τον κόσμο υπάρχουν ΜΜΕ φιλοκυβερνητικά και μη. Ο καθένας μας επιλέγει για την ενημέρωσή του το μέσο που είναι πιο κοντά στις αντιλήψεις του. Άρα, στην ουσία δεν αποζητούμε την πραγματική γνώση ή ενημέρωση, αλλά την επιβεβαίωση των δικών μας αντιλήψεων που πιθανότατα δημιουργήθηκαν από την αβασάνιστη αποδοχή ενός δόγματος όπως ακριβώς συμβαίνει και με τις θρησκείες. Από ένα σημείο κι έπειτα, η «επαφή» μας με απόψεις εκτός των δικών μας έρχεται να μας δυσαρεστήσει, να μας εξοργίσει ή – σπανιότερα – να κλονίζει συθέμελα το αξιακό μας οικοδόμημα.
Ο Δογματικός Ολοκληρωτισμός
Ως εκ τούτου, στην προσπάθειά του να οχυρωθεί, το κάθε δόγμα έχει την τάση του ολοκληρωτισμού και η κάθε θεωρία έχει την τάση της γενίκευσης. Θα μπορούσαμε να πούμε πως όσο πιο αδύναμο είναι ένα επιχείρημα, τόσο πιο δυνατά διαλαλείται, ενώ η έλλειψη επιχειρημάτων συχνά οδηγεί στη βίαιη επιβολή του ως αλήθεια. Οι μουσουλμάνοι για παράδειγμα πιστεύουν στην απόλυτη αλήθεια που αναφέρεται στο Κοράνι και θεωρούν άπιστους τους αλλόθρησκους. Η εκδοχή της Παλαιάς Διαθήκης ίσως να φαντάζει ένα ανόητο παραμύθι μπροστά στο δικό τους δόγμα. Ένας μο υσουλμάνος λοιπόν αντιλαμβάνεται τη θεολογική πραγματικότητα υπό το πρίσμα ενός δόγματος που δέχεται ως αξίωμα, κάτι όμως που διαστρεβλώνει την αντιληπτική και διανοητική του ακεραιότητα. Τα θεμελιώδη σφάλματα στα οποία υποπίπτει ένας θρησκόληπτος είναι:
α) Η άκριτη αποδοχή πως υπάρχει θεός και
β) Η άκριτη αποδοχή πως ο θεός που υπάρχει είναι αυτός που πιστεύει.
Οι άνθρωποι που έχουν την τάση να πιστεύουν σε κάποιο θεό, έχουν αποδεδειγμένα την τάση να πιστεύουν και στη μοίρα, στην αστρολογία ή σε άλλους εξωτερικούς παράγοντες ελέγχου όπως είναι και η Εξουσία. Αυτή η κατηγορία ανθρώπων είναι σαφώς ευκολότερα χειραγωγήσιμοι, καθώς οι ίδιοι από μόνοι τους τοποθετούν τους εαυτούς τους σε ένα εξουσιαστικό αξιακό σύστημα όπου εξουσιαστής μπορεί να είναι ο Θεός, το Κράτος, ο Βασιλιάς, ο Προϊστάμενος, ο Πατέρας, ο Άντρας, ο ίδιος κοκ.
Η Εξουσιοκρατία
Αυτό λοιπόν που εγώ ονομάζω «Εξουσιοκρατία» έρχεται σε πλήρη ταύτιση με την επονομαζόμενη «Αιτιοκρατία». Η Αιτιοκρατία ή αλλιώς Ντετερμινισμός είναι πολύ απλοϊκά η φιλοσοφική αξίωση πως όλα γίνονται για κάποιο λόγο. Κατά την Εξουσιοκρατία, όλοι βρίσκονται εκεί για κάποιο λόγο, δηλαδή ο κάθε εξουσιαστικός παράγοντας προκαθορίζεται είτε βάσει κάποιων νόμων, είτε βάσει κάποιων δυνάμεων που τον «υποχρεώνουν» να μείνει στη θέση του. Η επιχειρηματολογία υπέρ του εξουσιοκρατικού μοντέλου συνήθως είναι η Πίστη πως ο εξουσιαστής είναι κάτι ανώτερο από εμάς, άρα και πως εμείς είμαστε κατώτεροι από αυτόν.
Από τη μία λοιπόν τα θρησκευτικά δόγματα αποδέχονται πως όλα είναι προδιαγεγραμμένα και πως όλα γίνονται για κάποιον λόγο που τις περισσότερες φορές δε γνωρίζουμε και από την άλλη ευαγγελίζονται την αιώνια ζωή, κάτι που λειτουργεί άλλοτε ως κίνητρο και άλλοτε ως φόβητρο (βλ. Παράδεισο και Κόλαση). Αναλυτικά, τα δημοφιλέστερα θρησκευτικά δόγματα δέχονται ως δεδομένα:
α) Το ότι υπάρχει ένας παντοδύναμος θεός
β) Το ότι υπάρχει ζωή μετά το θάνατο
γ) Το ότι οι πράξεις μας θα επιβραβευθούν ή θα τιμωρηθούν
δ) Το ότι όλα γίνονται βάσει κάποιου Σχεδίου και για κάποιο λόγο.
Όσον αφορά την ύπαρξη του θεού, αυτό είναι κάτι που το ότι δε μπορεί να αποδειχθεί η ύπαρξη ή η ανυπαρξία του δε σημαίνει αυτομάτως ότι υπάρχει ή δεν υπάρχει και το ίδιο φυσικά ισχύει και για τη ζωή μετά θάνατον. Το καλύτερο που θα μπορούσαμε να κάνουμε στην προκειμένη περίπτωση θα ήταν να αναβάλλουμε την κρίση μας μέχρι να αποκτήσουμε νεότερα στοιχεία, κάτι όμως που αντικρούει στην αρχή του ολοκληρωτισμού και της γενίκευσης που ανέφερα παραπάνω. Η ύπαρξη Σχεδίου ταυτόχρονα με το ότι οι πράξεις μας θα επιβραβευθούν ή θα τιμωρηθούν είναι κάτι το αλληλοαναιρούμενο. Η ύπαρξη Σχεδίου καθιστά μάταιη οποιαδήποτε κίνηση από πλευράς μας, καθώς ούτως ή άλλως η μοίρα μας είναι προδιαγεγραμμένη! Και δε θα σταθώ καθόλου στη σαδιστική φύση ενός τέτοιου θεού, η οποία από μόνη της θέτει υπό αμφισβήτηση την υποτιθέμενη παντοδυναμία του.
Ο Φόβος
Ωστόσο, ο φόβος είναι ένα πολύτιμο εργαλείο στα χέρια ενός εξουσιαστή. Ο φόβος της Θείας τιμωρίας, της Κόλασης, της Κομμουνιστικής απειλής, της Τρομοκρατίας κοκ. είναι μερικές μόνο από τις επινοήσεις που χρησιμοποιήθηκαν και χρησιμοποιούνται για να σπείρουν το φόβο στις συνειδήσεις των ανθρώπων. Παρόμοια «τακτική» ακολούθησαν τα δημοφιλέστερα θρησκευτικά δόγματα και οι ναζί, ενώ ακόμη και σήμερα χρησιμοποιείται ως ψυχολογικό τονωτικό σε στρατιώτες πριν ριχτούν στη μάχη. Ως εκ τούτου, μία καλή αρχή για να προστατεύσουμε και να διατηρή σουμε την αντιληπτική μας ακεραιότητας από υποκειμενικές διαστρεβλώσεις είναι η εξάλειψη κάθε φόβου.
Η Υπερηφάνεια
Παρά τις διαφορές τους όμως, εξουσιαστές και εξουσιαζόμενοι διαθέτουν δύο κοινά χαρακτηριστικά. Το πρώτο είναι αυτό της αυταρέσκειας, του ναρκισσισμού, της έπαρσης ή της υπερηφάνειας. Δεν υπάρχει μέλος κάποιου όχλου που να μην είναι υπερήφανο για τη συμμετοχή του σε αυτόν. Ένας στρατιώτης, όπως επίσης και ο αρχηγός του, είναι υπερήφανος γι' αυτό που κάνει – όχι για το ότι σκοτώνει άλλους ανθρώπους, αλλά για το ότι υπερασπίζεται την πατρίδα του και το Δίκαιο. Αυτή είναι μία ευχάριστη προσέγγιση για αυτόν που την πραγματοποιεί, αλλά χωρί� � καμία αντικειμενική εγκυρότητα. Η φυλετική, εθνική, θρησκευτική ή άλλη έπαρση είναι βασικό συστατικό οποιασδήποτε προπαγάνδας ή αντίστροφα, δε νοείται προπαγάνδα δίχως την καλλιέργεια μίας κάποιας έπαρσης. Τις περισσότερες φορές ο σπόρος αυτής της έπαρσης συναντάται ακόμη και μέσα στα έργα των μεγαλυτέρων ονομάτων της Φιλοσοφίας και της Επιστήμης με εκούσιο ή ακούσιο σκοπό την επίτευξη ευρύτερης αποδοχής των απόψεών τους.
Όλοι οι άνθρωποι έχουμε κάποιες αξίες μέσα μας όπως αυτές της Ισότητας, της Δικαιοσύνης, της Πίστης, του Πατριωτισμού, της Οικολογίας κοκ. Συχνά συναντούμε σε διαφορετικούς ανθρώπους παρόμοια αξιακά συστήματα. Η ιδεολογική σύγκλιση ή απόκλιση ενός ανθρώπου από έναν άλλον δεν είναι τίποτε άλλο παρά η ταύτιση ή μη ταύτιση της προτεραιότητας που δίνει ο καθένας μας σε καθεμία από αυτές. Και όπως είναι φυσικό, και εξαιτίας και των λόγων που περιέγραψα στην αρχή, είναι πιθανότερο δύο άνθρωποι με ανεπτυγμένη την οικολογική τους ευαισθησία να συμπαθήσουν ο ένας τον άλλον, ενώ αντιθέτως ένας υπέρμαχος της Ισότητας είναι πιθανότερο να έρθει σε αντιδικία με κάποιον για τον οποίο ο Πατριωτισμός προηγείται της Ισότητας.
Κατ' αυτόν τον τρόπο πολλοί από εμάς αποδεχόμαστε δογματικά πως η πατρίδα μας έχει σημαντικότερα πλεονεκτήματα από τις άλλες χώρες, πως καλύτερη ποδοσφαιρική ομάδα είναι αυτή που υποστηρίζουμε άσχετα με τη θέση της στο βαθμολογικό πίνακα κοκ. Παρόλο όμως που η ανωτερότητα μίας φυλής, ενός Έθνους, μίας θρησκείας, η «αγιότητα» του προλεταριάτου κλπ. δεν είναι τίποτε άλλο από ανυπόστατες ανοησίες, οι ανοησίες αυτές ακούγονται ευχαρίστως από τα αυτιά αυτών που ευνοούνται με οποιονδήποτε τρόπο. Βεβαίως οι ανοησίες αυτές βασίζονται σε επι� �ειρήματα, που παρόλο που στερούνται εγκυρότητας, δεν παύουν να είναι επιχειρήματα! Αυτά βεβαίως ευσταθούν μονάχα απέναντι στην άγνοια ή στην ελλιπή γνώση του αντιτιθέμενου, κάτι που βεβαίως γνωρίζει κάθε δημαγωγός που σέβεται τον εαυτό του.
Η Ελπίδα
Το δεύτερο κοινό χαρακτηριστικό εξουσιαστή και εξουσιαζόμενου είναι η διατήρηση της ελπίδας πως βαδίζουμε προς ένα καλύτερο αύριο. Από τη μία οι προοδευτικοί ευελπιστούν σε νέες ανακαλύψεις και νέες διεξόδους και από την άλλη οι συντηρητικοί οραματίζονται την επιστροφή στις παραδοσιακές Αρχές των προγόνων μας. Και οι δύο κατηγορίες είναι εξίσου χειραγωγήσιμες από οποιοδήποτε εξουσιαστικό δόγμα, αρκεί αυτό να εμφυσήσει την ελπίδα στις αντίστοιχες μάζες. Από τη μία λοιπόν έχουμε την έμφυτη τάση των συντηρητικών προς την Εξουσιοκρατ� �α, γεγονός που τους καθιστά σχετικά εύκολη λεία για τα εξουσιαστικά δόγματα και από την άλλη έχουμε τους προοδευτικούς, που αν και συχνά απαγκιστρωμένοι από παραδοσιακές δογματικές αγκυλώσεις, σκοντάφτουν στην ίδια τους την προοδευτικότητα που συχνά τους δίνει την ψευδαίσθηση πως ο κόσμος, αργά ή γρήγορα, τείνει προς κάτι καλύτερο.
Συμπεραίνουμε λοιπόν πως συντηρητικοί και προοδευτικοί επηρεάζονται από την ίδια τους την ελπίδα πως είτε θα επιστρέψουμε στις λαμπρές εποχές του παρελθόντος, είτε θα προοδεύσουμε, κάτι όμως που προδιαγράφει στις συνειδήσεις και των δύο κατηγοριών την επικράτηση της δικής τους εκδοχής. Συχνά ακούμε τη φράση πως «Η Δικαιοσύνη θα λάμψει», θεωρώντας κάτι τέτοιο ως δεδομένο, χωρίς όμως να λάβουμε υπόψιν τον διεφθαρμένο Δικαστή ο οποίος – σε αντίθεση με την πρώτη παραδοχή – είναι η μόνη αντικειμενική αλήθεια του παραδείγματός μας. Η πεπο ίθησή μας αυτή πως το Καλό, το Δίκαιο και το Λογικό πάντα στο τέλος νικά δεν είναι τίποτε άλλο παρά η ελπίδα μας πως κάτι τέτοιο θα συμβεί χωρίς όμως αυτό να αποτελεί δεδομένο ή αντικειμενική αλήθεια. Μία καλή προστασία λοιπόν απέναντι σε κάθε είδους υποκειμενικότητας ή προπαγάνδας θα μπορούσε να είναι ο διαχωρισμός της κάθε ελπίδας μας από συλλογισμούς που απαιτούν μια κάποια αντικειμενικότητα.
Η Επόμενη Μέρα
Για το αν ο κόσμος βαδίζει μονίμως προς ένα καλύτερο αύριο, επιτρέψτε μου να διατηρήσω τις επιφυλάξεις μου. Αν και η παραπάνω σκέψη δε μας αφήνει και πολλά περιθώρια αισιοδοξίας, η τάση των εκάστοτε παράλογων κατεστημένων προς τον ολοκληρωτισμό και η επιβολή τους μέσω ρητορικών τεχνασμάτων ή βίας, συχνά προαναγγέλλει και την ημερομηνία λήξης τους. Αυτό όμως δε συμβαίνει απλώς επειδή είναι γραφτό, αλλά λόγω του εξουσιαστικού τους χαρακτήρα καθώς όσο θα υπάρχει κάτι που θα θέλει να υπερισχύσει είτε είναι άποψη είτε είναι εξουσία, τόσο θα υπάρχει και κάτι αντίστοιχο που θα θέλει να αντιταχθεί και αντίστροφα. Χωρίς αυτό να σημαίνει πως η λογική πάντα υπερισχύει, η εξάλειψη εννοιών όπως οι αυθεντίες, τα δόγματα, ο ολοκληρωτισμός και εν τέλει η εξουσία είναι κάτι που μπορεί να κάνει τη ζωή μας καλύτερη. Όσο το συντομότερο λοιπόν συμβεί κάτι τέτοιο – αν ποτέ συμβεί – τόσο το καλύτερο για εμάς.
Πηγή:
The Arkan Project
Πηγή: http://www.ramnousia.com/
No comments:
Post a Comment