«Αυτή μπορεί να μην είναι η αρχή του τέλους, είναι όμως σίγουρα το τέλος της αρχής.»
Ουίνστον Τσώρτσιλ
Το 1989, λίγο μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου, ο Φράνσις Φουκουγιάμα κηρύσσει το «τέλος της ιστορίας».
«Χάρη στην εκτυφλωτική νίκη του οικονομικού και πολιτικού φιλελευθερισμού όλες οι αντιφάσεις επιλύονται και αυτό που μένει είναι, ουσιαστικά, η οικονομική δραστηριότητα».
Τέσσερα χρόνια μετά, και ενώ η ΕΣΣΔ δεν υπάρχει πλέον, ένας άλλος Αμερικάνος καθηγητής έρχεται να «διορθώσει» τη θεωρία του Φουκουγιάμα.
«Η πηγή των συγκρούσεων του μέλλοντος», γράφει ο Σάμιουελ Χάντιγκτον στη «Σύγκρουση των Πολιτισμών», «δεν θα είναι ούτε ιδεολογική ούτε οικονομική, αλλά πολιτισμική.»
Η ιστορία, που ποτέ δεν σταματά να κινείται, τους διέψευσε και τους δύο. Οι συγκρούσεις του 21ουαιώνα είναι όχι απλά οικονομικές, όχι απλά ταξικές, αλλά ολοκάθαρα διπολικές: Το φτωχό 80% ενάντια στο πάμπλουτο 1%.
Και καθώς οι φτωχοί αυξάνονται και πληθαίνουν μέσα σε κάθε χώρα, τόσο οι συγκρούσεις θα γίνονται βιαιότερες.
«Ο εχθρός είναι εντός των πυλών. Στοιχειώδες, κύριε Γουάτσον.»
Ο 20ος αιώνας ήταν αναμφίβολα η εποχή της Αμερικανικής ηγεμονίας. Όχι μόνο στρατιωτικά, αλλά κυρίως οικονομικά, τεχνολογικά, πολιτιστικά.
Στην Αμερική δημιουργήθηκαν τεράστιες καινοτομίες που κατέκτησαν τον πλανήτη πολύ πιο γρήγορα και πιο ολοκληρωτικά από το στρατό του.
Αυτοκίνητο, τηλέφωνο, ηλεκτρικός λαμπτήρας, ουρανοξύστης, λεωφόρος, αεροπλάνο, ψυγείο, ηλεκτρονικός υπολογιστής.
Ύστερα ήρθαν τα κύματα της μαζικής κουλτούρας:
Εφημερίδες μεγάλης κυκλοφορίας, το Χόλιγουντ, τα κόμικ, η τζαζ, τα ραδιοφωνικά σίριαλ, τα κινούμενα σχέδια, η τηλεόραση, το ροκ, τα ριάλιτι σόου.
Και της μαζικής κατανάλωσης:
Διαφήμιση, πολυκαταστήματα, σούπερ μάρκετ, μάρκετινγκ, πωλήσεις δια αλληλογραφίας, πωλήσεις μέσω διαδικτύου, pay per view κλπ.
Η σημαντικότερη, όμως, επινόηση της Αμερικής, η πιο κατακλυσμιαία, ήταν ο ακραίος φιλελευθερισμός, η αποθέωση της «ελεύθερης αγοράς».
Καθώς όμως το διαδίκτυο συντέλεσε ώστε ο φιλελευθερισμός να γίνει παγκόσμιος, χωρίς σύνορα, χωρίς περιορισμούς, χωρίς εθνική ταυτότητα, η Αμερική βρέθηκε να καταβροχθίζεται ζωντανή από το «τέρας που δημιούργησε».
Η παγκοσμιοποίηση σκότωσε την εθνική αγορά, που είναι μία από τις βάσεις της κυριαρχίας του κράτους-έθνους.
Τα κράτη δεν έχουν πια τα μέσα να αντισταθούν στις αγορές. Ο όγκος των αποθεμάτων τους είναι γελοία αδύναμος απέναντι στη δύναμη των αγορών.
Έτσι οι κυβερνώντες, συμπεριλαμβανομένου του πλανητάρχη, εξαναγκάζονται να σεβαστούν τις γενικές οδηγίες της οικονομικής πολιτικής που ορίζουν παγκόσμιοι οργανισμοί, όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ή η Παγκόσμια Οργάνωση Εμπορίου.
Η χρηματοπιστωτική οικονομία, το εμπόριο, τα ΜΜΕ που ωθούνται από τις νέες τεχνολογίες, γνώρισαν μια πραγματική έκρηξη.
Δημιούργησαν νέου τύπου οικονομικές αυτοκρατορίες, που επεξεργάζονται τους δικούς τους νόμους, μεταφέρουν τους χώρους παραγωγής τους, μετακινούν τα κεφάλαια τους με ταχύτητα φωτός και επενδύουν από τη μια άκρη του πλανήτη στην άλλη.
Δεν γνωρίζουν ούτε σύνορα ούτε κράτη ούτε πολιτισμούς. Περιφρονούν την εθνική κυριαρχία. Αδιαφορούν για τις κοινωνικές συνέπειες, κερδοσκοπούν κατά των νομισμάτων, προκαλούν υφέσεις και κρίσεις, και τα βάζουν με τις κυβερνήσεις.
Η πολιτική εξουσία είναι πλέον η τρίτη εξουσία. Πρώτη είναι η οικονομική εξουσία και ύστερα η εξουσία των ΜΜΕ.
Πρόσφατα κάποιο περιοδικό είχε τους 50 ισχυρότερους άντρες του πλανήτη. Ούτε ένας πολιτικός δεν βρισκόταν ανάμεσα τους.
Οι πολιτικοί ακολουθούν πειθήνια τους ανθρώπους που δεν περιορίζονται από κανέναν κανόνα, χάρη στην παγκόσμια επικράτηση του "laissez faire, laissez passer".
Ούτε ο Ted Turner ούτε ο Rupert Murdoch ούτε ο Bill Gates ούτε ο Larry Rong ούτε ο Robert Allen, ούτε οι δεκάδες άλλοι κυρίαρχοι του κόσμου υπέβαλαν ποτέ τα σχέδια τους σε καθολική ψηφοφορία.
Η δημοκρατία δεν τους αφορά. Είναι υπεράνω εννοιών όπως το δημόσιο καλό, η κοινωνική ευημερία, η ελευθερία και η ισότητα.
Όταν οι κυβερνήσεις δεν είναι συνένοχες, μοιάζουν παράλυτες. Είναι ανίκανες να επιλύσουν, στο επίπεδο τους, τα χιλιάδες σημαντικά προβλήματα που προκαλούνται από την κερδοσκοπική μανία των νέων κατακτητών, της νέας και απόλυτης εξουσίας.
Η πολιτική εξουσία συμπεριφέρεται όλο και περισσότερο ως όργανο, ως συμπλήρωμα, ως υπηρέτης των πραγματικών κυρίαρχων του κόσμου: των χρηματο-οικονομικών αγορών.
Έτσι, στις σημερινές δημοκρατίες, όλο και περισσότεροι πολίτες αισθάνονται παγιδευμένοι από ένα είδος γλοιώδους δόγματος που ανεπαίσθητα περιβάλλει κάθε επαναστατική σκέψη, την καθυστερεί, την αναστατώνει, την παραλύει και καταλήγει να την πνίξει.
Αυτό το δόγμα είναι η «μονόδρομη σκέψη», ή αλλιώς η ΤΙΝΑ που προστάζει: «There Is No Alternative».
Το γεγονός ότι η παγκοσμιοποίηση γίνεται ιδεολογικό όργανο έχει ως σοβαρή συνέπεια την εκ των προτέρων καταδίκη –στο όνομα του ρεαλισμού- κάθε τάσης αντίστασης ή ακόμη και αντίθεσης.
Καταδικάζονται ή χαρακτηρίζονται ως «λαϊκιστικές» όλες οι δημοκρατικές απόπειρες, όλες οι αναζητήσεις εναλλακτικών λύσεων, όλες οι προσπάθειες δημοκρατικής ρύθμισης, όλες οι κριτικές κατά της αγοράς.
Η νέα «θρησκεία», παγκόσμια όπως ποτέ καμία άλλη, είναι ακριβώς ο δογματισμός της αναγκαίας «ελεύθερης αγοράς», η μονόδρομη σκέψη του παγκόσμιου φιλελευθερισμού.
Αυτή είναι η μετάφραση -σε ιδεολογικούς όρους- των συμφερόντων μιας ομάδας οικονομικών δυνάμεων, και ιδιαίτερα των δυνάμεων του διεθνούς κεφαλαίου.
Οι κύριες πηγές αυτής της σκέψης είναι οι μεγάλοι οικονομικοί και νομισματικοί οργανισμοί: Παγκόσμια Τράπεζα, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, Οργάνωση για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (ΟΟΣΑ), Παγκόσμια Οργάνωση Εμπορίου, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Μπούντεσμπανκ, Τράπεζα της Γαλλίας κλπ.
Αυτοί χρηματοδοτώντας, στρατολογούν στην υπηρεσία των ιδεών τους, σε όλο τον πλανήτη, πολλά ερευνητικά κέντρα, πανεπιστήμια, ιδρύματα, τα οποία με τη σειρά τους επεξεργάζονται λεπτομερειακά και διαδίδουν το «λόγο του Ευαγγελίου».
Η πρώτη αρχή της μονόδρομης σκέψης ακούγεται πλέον στα αυτιά μας ως αξίωμα: «Η οικονομία κυριαρχεί επί της πολιτικής».
Οι άλλες έννοιες-κλειδιά της μονόδρομης σκέψης είναι εξίσου γνωστές (τα ΜΜΕ φροντίζουν να τις διαδίδουν με ευλάβεια):
Η αυτορυθμιζόμενη αγορά, της οποίας «το αόρατο χέρι διορθώνει τις ατέλειες και τις δυσλειτουργίες», και ειδικά οι χρηματο-οικονομικές αγορές των οποίων «οι ενδείξεις προσανατολίζουν και καθορίζουν τη γενική κίνηση της οικονομίας».
Ο ανταγωνισμός και η ανταγωνιστικότητα, «που δίνουν δύναμη και ωθούν τις επιχειρήσεις, οδηγώντας 'τες σε ένα διαρκή και προσοδοφόρο εκσυγχρονισμό».
Οι ελεύθερες συναλλαγές χωρίς εμπόδιο, που είναι «παράγοντας ασταμάτητης ανάπτυξης του εμπορίου και άρα των κοινωνιών».
Η παγκοσμιοποίηση της εργοστασιακής παραγωγής και η διεθνής κατανομή της εργασίας, που «μειώνει τις συνδικαλιστικές διεκδικήσεις και μειώνει το κόστος των μισθών».
Το σκληρό νόμισμα, «παράγοντας σταθερότητας».
Οι ιδιωτικοποιήσεις, η φιλελευθεροποίηση κλπ.
Και βέβαια η αδιαφορία απέναντι στο οικολογικό κόστος.
Σε αυτόν τον νέο κόσμο τα άτομα χωρίζονται σε όσους μπορούν να πληρώσουν τα χρέη τους και σε όσους δεν μπορούν. Οι δεύτεροι θα απορριφθούν, θα εκδιωχτούν, θα περιθωριοποιηθούν, θα αποκλειστούν, γιατί στην νέα κοινωνική κατάσταση (που έχει πάψει να θεωρεί ως επιταγή την αλληλεγγύη), οι «χαμένοι» πρέπει να εγκαταλειφθούν.
Βεβαίως όσο περισσότερα βρίσκεται να χρωστάει κάποιος τόσο καλύτερη αντιμετώπιση έχει από τη «δικαιοσύνη», η οποία δε λογιέται πια ως εξουσία, αλλά ως περίπτερο.
Οι κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες είναι τεράστιες πλέον, όχι μόνο στις τριτοκοσμικές χώρες, αλλά και σε χώρες με δημοκρατική παράδοση, όπως η Βρετανία ή οι ΗΠΑ -ουσιαστικά σεόλες τις χώρες της υφηλίου.
Όμως οι άνεργοι, οι φτωχοί, οι μετανάστες, οι γκετοποιημένοι, οι περιθωριοποιημένοι, φαίνεται να εξεγείρονται πολύ πιο εύκολα (δι" ασήμαντον αφορμήν) απ' όσο νόμιζε ο Χάντιγκτον.
Δεν υπάρχει πλέον δυτική χώρα που να μη χρειάζεται να ενδυναμώνει τις δυνάμεις καταστολής, προκειμένου να αντιμετωπίσει (πρόσκαιρα) αυτές τις εξεγέρσεις.
Ακόμα και ένας από τους υπεύθυνους του προβλήματος, ο Persy Barnevik, διευθυντής της ABB, μια από τις κυριότερες επιχειρήσεις ενέργειας στον κόσμο, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου:
«Εάν οι επιχειρήσεις δεν ανταποκριθούν στις προκλήσεις της φτώχειας και της ανεργίας, οι εντάσεις μεταξύ των κατεχόντων και των μη κατεχόντων θα αυξηθούν και θα έχουμε σοβαρή έκρηξη της τρομοκρατίας και της βίας.»
Η «μεγάλη αυτοκράτειρα», η αγορά, άρχισε να αντιλαμβάνεται ότι η κυριαρχία της δεν μπορεί να διατηρηθεί. Ο κόσμος αλλάζει και ούτε οι μεγιστάνες δεν μπορούν να τον ελέγξουν.
«Βρισκόμαστε στη μέση μιας μακράς και επίπονης διαδικασίας, που οδηγεί στην ανάδειξη -με τη μία ή την άλλη μορφή- μιας παγκόσμιας κοινωνίας, την πιθανή δομή της οποίας δεν μπορούμε ακόμα ούτε να φανταστούμε», γράφει ο Αλεξάντερ Κινγκ.
Ο μηχανισμός που μπορεί να σταματήσει αυτόν τον αγώνα δρόμου προς την καταστροφή είναι ηδιαφωνία, που κινητοποιεί προοδευτικά μια κριτική μάζα πολιτών αποφασισμένων να υπερασπιστούν τα στοιχειώδη δικαιώματα τους και να εργαστούν για μια πραγματικά πολιτική κοινωνία.
Οι πολίτες αντιλαμβάνονται, κάπως συγκεχυμένα ακόμα, ότι πρέπει να κατακτήσουν νέα ανθρώπινα δικαιώματα. Ότι τη γενιά των πολιτικών δικαιωμάτων (18ος αιώνας) και αργότερα των κοινωνικών (19ος και 20ος αιώνας) πρέπει να τη διαδεχτεί μια γενιά νέων δικαιωμάτων, οικολογικών, που να εξασφαλίζουν στους πολίτες το δικαίωμα στην αξιοπρεπή εργασία, στην πληροφόρηση, στην ειρήνη και την ασφάλεια, αλλά επίσης και στην καθαρότητα του αέρα και των υδάτων, καθώς και στην προστασία του περιβάλλοντος.
Η κοινωνία της κατασπατάλησης πρέπει να παραχωρήσει φυσιολογικά τη θέση της σε μια κοινωνία της αναδιανομής.
Καθένας, σε γενικές γραμμές, αντιλαμβάνεται ότι αυτός είναι ο μόνος δρόμος που επιτρέπει τη διατήρηση του πλανήτη, την προστασία της φύσης και τη διάσωση του ανθρώπου.
Λύσεις υπάρχουν, αλλά αυτές δεν πρόκειται να τις προωθήσουν οι οικονομικοί γίγαντες ούτε οι πολιτικοί νάνοι.
Οι ίδιοι οι πολίτες θα δημιουργήσουν αυτήν την νέα παγκόσμια κοινωνία, τη νέα πολιτική εξουσία, «την πιθανή δομή της οποίας δεν μπορούμε ακόμα ούτε να φανταστούμε.»
(Αυτό το κείμενο είναι συρραφή αποσπασμάτων από το βιβλίο «Γεωπολιτική του Χάους», του Ιγνάσιο Ραμονέ, ενός ανθρώπου που ανάμεσα σε πολλά άλλα είναι και διευθυντής της Le Monde Diplomatique. Στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πόλις, μτφ Ελένη Τσερεζόλε, επίμετρο Μιχάλης Μητσός)
ΓΕΛΩΤΟΠΟΙΟΣ
Πηγή: http://www.ramnousia.com/
No comments:
Post a Comment